Մովսէս Նաճարեան – Այլ «մոլորակայինները», այլապէս երկնառաք հրեշտակները – Լեզուաբանութիւն Թէ Իմաստասիրութիւն
Գիտական Յօդուածներ – Մովսէս Նաճարեան – Լեզուաբանութիւն Թէ Իմաստասիրութիւն:
Սկիզբը՝ //ՆԱԽՈՐԴԸ//:
Այլ «մոլորակայինները», այլապէս երկնառաք հրեշտակները
24.Ապուռք, Ուռնայր, Ուռնաւոր, Սուռնապա
«Ապուռք» բառը անմիջականօրէն կապ ունի Անգեղների, Սկայորդիների, Մարերի եւ Վիշապազունների հետ, սակայն հարմար նկատեցինք այստեղ արծարծել այն՝ որովհետեւ «ուր, ուռ, ջուր եւ ծով» բառերի մեկնութիւնը ներկայացնելուց առաջ հնարաւոր չէր այն հասկանալի դարձնել:
Խօսելով ծովի հետ առնչուող հաւատալիքների եւ պաշտամունքների մասին՝ հայր Ղեւոնդ Ալիշանն ասում է թէ յունական Սկիլայի (Scylla), Քարիբդիսի, Հիդրայի եւ «Ընգղայի նման մի բան էլ երեւակայել են հայերը, որոնք թարգմանության մեջ Սկյուլլային ու Քարիբդիսին միաժամանակ կոչել են Ապուռք…»:[505]
Ինչպէս «Վիշապ»-ի ստուգաբանութեան մէջ տեսանք՝ թէ հայ. «ապ»-ը անգլ. «up=վերեւ» բառն է, այդպէս էլ «Ապուռք»-ի պարագայում է: Ուստի ունենք «ապ-ուռք»՝ «վերին-երկնային ուռք»:
Բացայայտեցինք թէ «ուռ»-ը խորքային հոսող ջուր է, ինչը կարելի է հասկանալ՝
1.«հողի ընդերքում հոսող ջուրը», սակայն «խորութիւն»-ը յարաբերական է, եւ կարող է ուղղուել թէ՛ դէպի ներքեւ՝ եւ թէ՛ վերեւ, ինչպէս «երկնքի խորքը» արտայայտութեան մէջ: Հետեւաբար «ուռ»-ի առաջ «ապ»-ը դնելով ստացուած «Ապուռք»-ը բովանդակում է՝
2.«երկնքի՛ խորքային հոսող ջրեր» իմաստը, այլապէս տիեզերական ովկիանոսի Ծիր Կաթինը:
Հայր Ղեւոնդ Ալիշանի մէջբերումից եզրակացնում ենք, որ «Ապուռք»-ն իր բուն «Ծիր Կաթին» հասկացողութեան կողքին՝ յետագայում օգտագործուել է յատկանշելու տիեզերական ովկիանոսի ծնունդներին, երկնածիններին:
Նոյնպիսի բովանդակութեամբ օգտագործուել են նաեւ՝
1.«Ուռնայր»-ը՝ որպէս «երկնածին այր».
2.«Հուռի»-ն կամ «Խուռի»-ն՝ որպէս տիեզերական Ծիր Կաթինի որդի.
3.«Ուռնաւոր»-ը՝ որպէս «տիեզերական Ծիր Կաթինի մէջ նաւող, ճամփորդող»:
Հ. Ղ. Ալիշան գրում է. «Հիշենք միայն մի նորանշան անուն, որով Վանական վարդապետն ու նրա աշակերտ Վարդանը եւ Հովհաննես Երզնկացին կոչում են սատանային: Այդ անունն է սուռնապա»:[506]
«Սուռնապա»-ի «ապ»-ը «Վիշապ»-ի եւ «Ապուռք»-ի «ապ»-ն է: Իսկ «Սուռն»-ը մեր կարծիքով բարբառայնացուած «Ծուռն»-ն է: Այսպիսով «Սուռնապա»-ն նոյնանում է «երկնածին ծուռ»-ի, «Անգեղ»-ի, «Վիշապի», եւ «Ապուռք»-ի հետ:
Չմոռանանք, որ սատանան ե՛ւս հրեշտակ էր՝ բայց գլորուեց իր դիրքից:
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
[505] Ղեւոնդ Ալիշան, «Հայոց հին հավատքը կամ հեթանոսական կրոնը», Երեւան 2002, էջ 38:
[506] Ղ. Ալիշան, նոյն, էջ 113:
Մովսէս Նաճանեան – «Լեզուաբանութի՞ւն Թէ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ:
