ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ – ԲԵԿՈՐ (Աշոտ Ղուլեան, 1959-1992). Արցախեան Ազատամարտի քաջարի հրամանատարը՝ դաշնակցական ֆետային
ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ – ՆԱԽՈՐԴԸ:
ՄԵՐ ՈՒՂԻՆ
Յուշատետր
ԲԵԿՈՐ (Աշոտ Ղուլեան, 1959-1992).
Արցախեան Ազատամարտի քաջարի հրամանատարը՝ դաշնակցական ֆետային
24 ՕԳՈՍՏՈՍ 2020 – Ն. Պէրպէրեան
Օգոստոսի 24ին կ՚ոգեկոչենք մարտիրոսացումը հայոց ժամանակակից պատմութեան ամէնէն առինքնող հերոսներէն ԲԵԿՈՐի։
Արցախեան Ազատամարտի քաջարի հրամանատարի կերպարը մարմնաւորող ընտրեալներէն է աւազանի անունով Աշոտ Ղուլեան, որ Արցախի պաշտպանութեան եւ ազատագրութեան համար իր մղած մարտերու ընթացքին աւելի քան տասը անգամ վիրաւորուեցաւ ռազմի դաշտերուն վրայ, բայց որովհետեւ վերապրեցաւ իր մարմինը խոցած փամփուշտի եւ արկի բեկորներէն՝ արժանացաւ ԲԵԿՈՐ անունով կրակի մկրտութեան։
Բեկոր-Աշոտ անզուգական ներդրում ունեցաւ դաշնակցական ֆետայիի նորօրեայ աւանդի կերտումին մէջ՝ իր անձնազոհութեամբ, գաղափարապաշտութեամբ եւ խիզախութեամբ կենդանի առասպել դառնալով։
Աշոտ Ղուլեան ծնած է Պաքու, 1959 թուականի Հոկտեմբերի 6ին:
1975ին, Ղուլեաններու ընտանիքը տեղափոխուած է Ստեփանակերտ, ուր ուսանած եւ 8րդ դասարանը աւարտած է Աշոտ։ 1977ին զօրակոչուած է խորհրդային բանակ, որու շարքերուն մէջ ծառայած է մինչեւ 1979: Զօրացրուելէ ետք, անմիջապէս նետուած է կեանքի ասպարէզ՝ միաժամանակ երեկոները հետեւելով ուսման։
1985ին աւարտելով ուսումը՝ ան ամուսնացաւ եւ կազմեց իր ընտանիքը․ Աշոտ ու Նելլի Ղուլեանները ունեցան երեք որդի՝ Արթուր, Հմայեակ եւ կրտսերը՝ Բեկոր, որ ծնաւ հօր զոհուելէն քանի մը ամիս ետք:
Ինչպէս որ կենսագիրները կը վկայեն, Աշոտ բազմարհեստ, «ոսկի ձեռքեր» ունեցող վարպետ էր՝ դերձակ, շինարար, ինքնաշարժի վարորդ, փականագործ:
*
* *
Արցախեան ազգային-ազատագրական շարժման սկզբնական փուլէն իսկ՝ նախազգալով, որ ՄԻԱՑՈՒՄ պահանջով հաւաք-ցոյցերը նախերգանքն էին անխուսափելի պատերազմին, եւ գիտակցելով՝ որ առանց զէնքի անկարելի պիտի ըլլայ նուաճել Արցախի ազատութիւնն ու անկախութիւնը, Աշոտ Ղուլեան գաղափարակից իր ընկերներուն հետ ձեռնամուխ եղաւ ինքնաշէն նռնակներու, ինքնաձիգներու, հրացաններու եւ նռնականետներու պատրաստութեան։
Այդ զէնքերու փորձարկումներուն ժամանակ, Աշոտ երեք անգամ վիրաւորուած էր: Անոր ստեղծած առաջին զէնքը 16ձգանի կարճափող հրացանը եղած էր: Իսկ երբ հասաւ պահը, Աշոտ լծուեցաւ դէպի Արցախ զէնքեր գաղտնաբար փոխադրելու գործին եւ այդպէ՛ս իր տեղը գտաւ Արցախեան ֆետայական շարժման ակունքներուն մէջ:
ԲԵԿՈՐ իր մարտական մկրտութիւնը ստացաւ Հայաստանի սահմանամերձ շրջանին մէջ՝ Իջեւանի ուղղութեամբ, ուր թշնամին արդէն սկսած էր իր ոտնձգութեանց:
Մինչեւ Արցախի «իսկական» պատերազմական գործողութեանց սկզբնաւորումը, ԲԵԿՈՐ մասնակցած է հայդուկային-հրոսակային շատ գործողութիւններու: Այդ շարքին յատկապէս յիշատակելի է ԲԵԿՈՐի ղեկավարած կարեւոր խափանարարական գործողութիւնը՝ Քելբաջարի մէջ տեղակայուած ՕՄՕՆականներուն ռազմական օգնութիւն տանող ատրպէյճանական ռազմական շարասիւնին վրայ յարձակումը եւ այս վերջինին ոչնչացումը:
Դաշնակցութեան անդամագրուելով՝ ԲԵԿՈՐ շատ կանուխէն եւ շատերէն առաջ յանգեցաւ այն համոզումին, որ Արցախի ինքնապաշտպանութեան եւ ազատագրութեան համար նախապայման էր ստեղծել մշտական, կանոնաւո՛ր բանակ՝ իր կառուցուածքով եւ երկաթեայ կարգապահութեամբ:
Այդպէ՛ս 1991ին, երբ սկսաւ Արցախի կանոնաւոր բանակի առաջին զօրամասերուն կազմաւորումը, ԲԵԿՈՐին առաջարկուեցաւ գլխաւորել առաջին վաշտը, որուն կորիզը նոյնինքն իր ղեկավարած ջոկատն էր:
ԲԵԿՈՐ մասնակցած է Արցախի տարածքին մղուած մարտերու մեծ մասին՝ Ասկերան, Հադրութ, Շահումեան, Վերին շէն, Բուզլուխ, Մանաշիդ, Մալիբեկլու, Խոջալու, Կրկժան, Լեսնոյ, Քարին տակ, Շուշի, Լաչին, Մարտակերտ, Կուսապատ, Մաղաւուզ, Սրխաւենդ, Բաշ-Գիւնեփայա, Օրթա-Գիւնեփայա, Դրմբոն…
*
* *
Բեկոր-Աշոտ Ղուլեան բացառիկ տաղանդով օժտուած հերոս անձնաւորութիւն է՝ բնածին զինուորական, առաջամարտիկ, նախաձեռնող, համարձակ, վճռական, խիզախ ու հնարամիտ:
ԲԵԿՈՐի հրամանատարական տաղանդը փայլեցաւ յատկապէս 1992ի Մայիսին, Շուշիի ռազմագործողութեան իրականացման ժամանակ։
Առաջին վաշտը, ԲԵԿՈՐի գլխաւորութեամբ, եղաւ առաջինը, որ մուտք գործեց հայկական գերեալ քաղաքը եւ սկիզբ դրաւ անոր ազատագրման:
Բայց 1992ի Օգոստոսի 24ին Դրմբոն գիւղի ազատագրման համար մղուած մարտը եղաւ վերջինը… անզուգական ԲԵԿՈՐին։
Այս անգամ անոր հասած գնդակը մահացու էր, եւ ան հեռացաւ այս աշխարհէն՝ երթալու եւ համալրելու համար անմահ փաղանգը հայոց քաջարի հերոսներուն։
Յետ մահու, հայրենիքին մատուցած իր ծառայութեանց համար, ԲԵԿՈՐ պարգեւատրուեցաւ «Մարտական Խաչ» առաջին աստիճանի եւ «Ոսկէ Արծիւ» շքանշաններով։
Բեկոր արժանացած է «Արցախի Հերոս» կոչումին:
Հայրենի հողի պաշտպանութեան սուրբ գործը, որուն համար իր կեանքը զոհաբերեց Աշոտ Ղուլեան, այսօր կը շարունակեն անոր մարտական ընկերները եւ ԲԵԿՈՐի ներշնչումով կազմաւորուած հայոց նորանուն հերոսները:
Արցախի կեդրոնական պաշտպանութեան շրջանի առաջին գումարտակը, որ ստեղծուած էր Աշոտ Ղուլեանի հրամանատարութեամբ գործած առաջին վաշտի հիմքին վրայ, այսօր կը կրէ ԲԵԿՈՐի անունը: Այս գումարտակին մէջ է ան հոգեպէս՝ իբրեւ յուշ ու սրբութիւն։ Իսկ Ստեփանակերտի մէջ ԲԵԿՈՐին նուիրուած յուշարձանը դարձած է ուխտավայր հայոց սերունդներուն համար։
*
* *
Աշոտ Ղուլեան-ԲԵԿՈՐի մարտիրոսացման 28րդ տարելիցը ոգեկոչելով՝ յանձնառու հայութիւնը այսօր կը վերանորոգէ Արցախի Քաջերուն ուղիով երթը շարունակելու համազգային մեր ուխտը։
Կը վերանորոգէ յատկապէս իր հաւատարմութիւնը ԲԵԿՈՐի անմոռանալի ՊԱՏԳԱՄԻՆ․
– «Եթէ զինուորէն սկսեալ մինչեւ նախարարը բոլորանուէր իրենց գործը կատարեն, ապա մեր բոլոր ձեռնարկումները պիտի պսակուին յաղթանակով…»
– «Հայրենասիրութիւնը ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ քու վրայ դրուած պարտականութիւններու բարեխղճօրէն կատարում»։
– «Եթէ Ղարաբաղը կործանուի, ապա միայն քաղաքական խաղերու պատճառով պիտի կործանուի – քաղաքականութիւնը ամէնէն սարսափելի գիշատիչն է»։
Իսկ Բեկորի այրին՝ Նելլին կը պատմէ իր յուշերուն մէջ․
– «Երեխաներին շատ էր սիրում: Ամէն անգամ, երբ մի մարտից միւսն էր գնում, տուն էր գալիս կարճ ժամանակով եւ, հանգստանալու փոխարէն, երեխաների հետ յատակին մեկնուած` գորգի վրա խաղում էր, կատակում, ուրախանում: Մարտից առաջ միշտ մտնում էր տուն, որ երեխաները յաջող ասեն»։
– Բեկորի մղած «մարտերի գագաթնակէտը Շուշիի ազատագրումն էր. նա դեռեւս շարժման սկզբից, մարտական գործողութիւնները չսկսուած, երբ կանխազգում էր պատերազմի անխուսափելիութիւնը, միշտ խօսում էր Շուշին ազատագրելու անհրաժեշտութեան մասին: Ու այդ մասին շատ հանգիստ ու համոզուած էր խօսում»:
Աշոտի մարտական ընկերը՝ Արմէն Դանիէլեան, Բեկորի մասին իր գրած գիրքին մէջ կը վկայէ․
– «Խոջալուի ազատագրումից մի քանի օր յետոյ երկու օրով տուն գնաց: Երբ տնից եկաւ, պատմում էր, թէ երեխաների հետ ի՜նչ խաղեր են արել: Պատմում էր ու երեխայի նման ծիծաղում` անկեղծ ու վարակիչ ծիծաղով: Երեխաները նրա Աստուածն էին, եւ նրանց իւրաքանչիւր արտայայտութիւն Աշոտի համար խորհրդաւոր իմաստ ունէր: Ժամանակի սղութեան պատճառով այնքան հազուագիւտ էր շփւում երեխաների հետ, որ նրանց ամենասովորական իսկ արտայայտութիւնը նրան գիւտ էր թւում»։
– «Նախաձեռնող, համարձակ, վճռական, խիզախ ու հնարամիտ Աշոտը շատ հոգատար էր վաշտի բոլոր տղաների նկատմամբ, նոյնիսկ նոր միացած տղաներին չէր ուզում մարտի տանել` ասելով.- «Ռիսկ չեմ անում նրանց կեանքն էլ վտանգել»: … «Ամէն անգամ մարտի դաշտ գնալուց առաջ, Աշոտը հաւաքում էր տղաներին, բացատրում անելիքը:
Եւ երբ գնում էր մարտի, բոլորը հաւատում էին, որ Բեկորը յաղթանակով է վերադառնալու, Բեկորը բոլորի համար անպարտելի էր: Ես չեմ յիշում մի դէպք, որ նա որեւէ յանձնարարութիւն ստացած լինէր ու առանց մինչեւ վերջ կատարելու վերադառնար»։
Կ՚արժէ եզրափակել Բեկորի մասին Արկադի Կարապետեանի վկայութեամբ.
– «Ղարաբաղը լոկ սկիզբն է, վերջը պիտի լինի Արեւմտեան Հայաստանը»,- այս խօսքերը պատկանում են մի մարդու, ում անունը անմահ լեգենդի պէս ապրում է իւրաքանչիւր արցախցու հոգում` որպէս անմնացորդ նուիրումի ու հերոսութեան վառ մարմնացում. նրա մասին զինակիցներն ասում են` նրան մենք դեռ էն գլխից ենք ճանաչել որպէս հերոս, որովհետեւ նա ընտրել էր ազգին ծառայելու ամենաճշմարիտ ու ազնիւ բանաձեւը… Նրա անունը Աշոտ Ղուլեան էր կամ, պարզապէս` Բեկոր…
– «Ե՛ւ ես, ե՛ւ Աշոտն ունէինք «հերոս» բառի մե՛ր բնորոշումը. ճիշդ ապրելը մենք համարում էինք հերոսութիւն, որովհետեւ գտնում էինք, որ իսկական հերոսը նա է, ով ոչ միայն յանուն հայրենեաց մարտերի ժամանակ, այլ ընդհանրապէս իր ապրած կեանքում միշտ հաւատարիմ է մնում ճիշդ ապրելու եւ արդար ուղով քայլելու սկզբունքին: Աշոտ Ղուլեանն իր ապրած կեանքով եւ անմահութեամբ սրբագործեց հերոսի այս բնորոշումը` ցոյց տալով, որ, իրօք, իսկական հերոսի պսակը ճիշդ ապրելն է…»։
– «Ինչո՞ւ եմ սա ասում. որովհետեւ պատերազմի ժամանակ մենք ունեցել ենք հերոսաբար կռուող շատ-շատ տղաներ, որոնց մի մասն այսօր կենդանի է, բայց, աւա՜ղ, այլեւս չունի, կորցրել է նախկին հերոսի իր կերպարը, կեանքի վայելքները շփացրել են նրանց, հեռացրել մարդկային բարձր արժէքներից, օտարացրել իրենց երբեմնի նկարագրից: Գո՞ւցէ ես ճիշդ չեմ հասկանում, թէ ի՛նչ է «հերոս» ասուածը, բայց, յամենայնդէպս, սա իմ կարծիքն է, որին հետամուտ էր եւ Աշոտը…
– «Ընդհանրապէս ասում են` ոչ մէկին քեզ համար կուռք մի դարձրու. պատմելով Բեկորի մասին` ես չեմ ուզում ձեզ ներշնչել, որ նրան պիտի ձեզ համար կուռքի պէս մի բան դարձնէք, ես ցանկանում եմ, որ նա ձեզ ու առհասարակ բոլոր հայ երիտասարդների համար լինի մեծ չափանիշ, վառ ու օրինակելի կերպար: Նրան ու նրա նմաններին պէտք է ոչ միայն յիշել, այլեւ ձգտել ընդօրինակել, իմանալ, որ մարդը կարող է նաեւ այդ ձեւով ապրել…»:
ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ
