Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի վախը. Փաշինյանի որոշել-չորոշելը
28.02.2021 | Մեկնաբանություն | Lragir.am:
Առանց թուրքի Հայաստան, Նիկոլ՝ դավաճան եւ, միաժամանակ, շնորհակալ ենք նոյեմբեր 9-ի կապիտուլյացիայի համար: Ահա ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ դեմարշը պաշտպանող ընդդիմության կարգախոսները: Վլադիմիր Պուտինին «17»-ից բացի շնորհակալ են նաեւ բոլոր հայ պաշտոնյաները. ինքը վարչապետը, ՀՀ նախագահը, պաշտպանության նախարարը եւ այլն, եւ այլն եւ այլն: Ինչ է այս տրագիկոմեդիայի վերջը: Համեմատական կայունության միակ կռվանը ժողովրդի բացարձակ մեծամասնությունն է մնում: Սակայն, ոչ այդ մեծամասնոթյան համբերությունն է անսահման, ոչ էլ շրջակա աշխարհինը
Որքան կտեւի քաղաքական Երեւանի վակուումային վիճակը: Եթե հավատանք աշխարհաքաղաքականության մեթոդաբանությանը՝ կարճ: Շրջապատը իր որոշումն առնելու է մոտ ապագայում: Վակուումը լցվելու է հայերից անկախ եւ հայերի դեմ գործող քաղաքական, ռազմական եւ տնտեսական նախաձեռնությունների մի ամբողջ փնջով, ինչից հետո Հայաստանը չգոյանալու է իրական քարտեզից: Իրականացվելու է արտաքին ուղիղ կառավարում: Փնջի ընդամենը սաղմերն են եռակողմ զույգ հայտարարությունների մեջ:
2015-ի պատմական մարտահրավերը չընդունելու արդյունքը 2020–ը եղավ: 2021 մարտ 16-ի մարտահրավերը, որի անտեսումը հայերին պարտադրում են ներքին շարունակական անկայունություն հրահրելու եղանակով, ավելի ծանր հետեւանք է ունենալու: Ակնհայտ է, որ քաղաքական Երեւանը պատրաստ է «ըմբոշխնելու» օտարուստ ներմուծվող անկայունությունը: Ի՞նչն է անելանելի թվացող իրավիճակի պատճառը: Ապիկար թիմ կազմավորած եւ երկու ոտքով ռուսական ծուղակն ընկած Նիկոլ Փաշինյանի վարչակազմի թույլ դիմադրողունակությունը:
Իսկանդերների մասին եռահարկ այլաբանության փոխարեն պետք էր ուղիղ ասել. դրանք թուրքերի դեմ օգտագործելու տեխնիկական արգելք ունեին: Շուշիի հանգամանքը պետք էր բացահայտ շարադրել. Վլադիմիր Պուտինը պնդում էր 1920թ. ցեղասպանության արդյունքում «հինավուրց թրքական» դարձած քաղաքի անկլավային հատուկ կարգավիճակը: Լավրովի ծրագրի գոյությունը ժխտող Պոպովի հարցազրույցին պետք էր ԱԳՆ կողմից ավելի շիտակ պատասխանել՝ սուտ է, պարոնայք ռազմավարական դաշնակիցներ: Եթե կան կառավարությանը զսպող հանգամանքներ, պետք էր որեւե կերպ տեղեկացնել հանրությանը՝ միեւնույն է վաղ թե ուշ դրանք հայտնի են դառնալու:
Այսպիսի բաց խաղի պատասխանը նույնն էր լինելու, ինչ հիմա է: Դրանք են. ռուսական մամուլում եւ պաշտոնական ատյաններում նոր պարտության սպառնալիքները [Լրագիր, 1], ԶՈՒ ԳՇ ելույթը, երեւանյան ռուսահայ ալիքների եւ 17-ի թամաշաները, իսկ գագաթին՝ ՀՀ նախագահի նեյնիմը: Տարբերությունն այն էր լինելու, սակայն, որ ժողովրդի առայժմ լուռ մեծամասնությունը քիչ թե շատ պատկերացնելու էր կատարվողի ակունքները:
Հայաստանի գոյությունը՝ Ռուսաստանի գոյության դիմաց
Արմատները տանում են բանակը ՆԱՏՕ չափանիշների եւ զենքի հիման վրա վերակազմելուն՝ քաղաքական անհրաժեշտ երաշխիքներով հանդերձ: Մոսկվայի ջղաձիգ ընդդիմությունը միանգամայն հասկանալի է: Սա Ռուսաստանի համար կենսական նշանակություն հարց է: Բառացի՝ կյանքի եւ մահու խնդիր:
Խնդիրը հազարամյակի վաղեմություն ունի [Լրագիր, 2]: Հարցը միայն զենքի վաճառքը չէ. հեռանալով Հարավային Կովկասից (արցախյան Պարտավում/Բարդա/ նրանք մարտնչել են հայերի դեմ դեռ 944-ին), ռուսները անմիջապես հեռանալու են նաեւ Հյուսիսային Կովկասից: Մնացածը թափվելու է դոմինոյի քարիկների նման: Առաջանում է նաեւ հայ բնակչության անվտանգության խնդիրը նշանավոր «պոգռոմ» միջազգային բառի ծննդավայրում:
Հայաստանի գոյությունը՝ Թուրքիայի գոյության դիմաց
1920-ին անկախ եւ տարածապես մեծ Հայաստանի ոչնչացումը ներկա վիճակում Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի գոյության միակ հնարավորությունն էր: Եվրոպան ի վերջո նույնպես գերադասեց այդ տարբերակը՝ նոր Թուրքիան Սովետների դեմ հանելու հեռանկարով: Այսօր, Հայաստանի դիրքորոշումը վերաբերում է 2021 թվականի մարտ 16-ից հետո ավազի վրա գծած Թուրքիայի սահմաններին:
Հիշեցնենք, որ այդ սահմանների ներկայիս կոնֆիգուրացիան հիմնականում Վլադիմիր Լենինի՝ Մուստաֆա Քեմալին առաջարկածն էր, դեռեւս 1919-ին: Մոսկովյան 1921թ. պայմանագրում Ռուսաստանը ավելացրեց նաեւ Արարատի եւ Նախիջեւանի զիջումը: 1945-ի օգոստոսին Թուրքիայի դեսպան Սարփերը նախարար Մոլոտովին ուղիղ էր ասել. «Ինչու՞ եք հիմա հետ պահանջում, մենք այդ տարածքները ունենալու մեծ ցանկություն, կարծեմ, չենք ունեցել»:
Որոշումների ժամանակը
Հեշտ էր ՀՀ անունից անդրադառնալ անգոյ Սեւրի պայմանագրին, դիմելով Օսմալիի սուլթանական անգոյ կառավարությանը: Ահավասիկ, սպառման ժամկետը հատող գործող պայմանագիր եւ այն կնքած առոք-փառոք կողմեր՝ ՌԴ եւ ԹԱՄՄ Անատոլիական կառավարությունները:
Պիտի՞ արդյոք առաջադրվի հայկական տարածքների օկուպացիան վերացնելու որեւէ ճանապարհային քարտեզ: Ապառազմականացման եւ համատեղ տնօրինության մոդելը, օրինակ: Պետք չէ՞: Չէ որ Թուրքիան դրանից հետո պայթելու է քրդերի խնդրով, ոչ մի դեպքում, լուռ նստենք: Հիշենք, սակայն, 2015-ի անտեսումն ու ի պատասխան դրա 2020-ին կրած պատիժը: 2021-ի անտեսումը եւ երբեւիցե դրա անխուսափելի պատիժը՝ ահա ապագան:
Ինչպես համոզվում ենք, նվազագույնը երկու երկիր Հայաստանի դիրքորոշումից կախված գոյութենական խնդիր ունեն: Դա, ինչպես ասացինք, 1921-ի ոճրի հետեւանք է. մի անգամ ի հաշիվ Հայաստանը ոչնչացնելու գոյատեւեցին 100 տարի: Եւ ինչ որոշում պիտի ընդունեն դրանք քաղաքական Երեւանի նախադեֆոլթ լռության ու իդիոտիզմի հասնող ներքին գզվռտոցի պայմաններու՞մ: Պարզ է թե ինչ, եւ դա միայն ժամանակի խնդիր է:
Ուստի, ժամանակ չի մնացել: Դիրքորոշումը բոլոր այս հարցերով, Արցախի ճանաչումը ներառյալ, պիտի հստակ բարձրաձայնվի եթե ոչ գործադիրի, ապա ԱԺ ամբիոնից: Միայն իրական օրակարգի ակտիվացումը ընդունակ է մշուշի պես ցրել ներքին լարումները: Մնացած բոլոր կոմբինացիաները կեղծ, իրականությանը չաղերսած հարթության մեջ են գտնվում: Առայժմ հենց դա է տեղի ունենում: Թե ովքեր են արտաքին շահառուները, ինքներդ դատեք:
1963թ. Յալթա, Ղրիմ: ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի նախագահ Բրեժնեւի եւ ԹՀ Սենատի նախագահ Ուրգուպլուի հանդիպումը վերջինիս 15-օրյա այցելության ժամանակ: Առաջին քարտուղար Խրուշչովը Ուրգուպլուին հավաստիացրել էր, որ Ստալինի տարածքային «հիմար» պահանջները այլեւս չեն կրկնվելու իսկ Մոսկվան կառուցելու է լեռնամետալուրգիական խոշոր կոմբինատ Իսքենդերուն (Աղեկսանդրեկ) քաղաքում, Կիլիկիա, Հայոց Ծոց, Մուսալեռան մերձակայք
lragir.am/2021/02/28/624078/
