Ինչպէ՞ս Կրնայ Հայոց Պատրիարքը Այնքան Թրքամէտ Ըլլալ, Որքան՝ Էրտողանը – ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
07 ՄԱՅԻՍ 2021 – ԿԻԶԱԿԷՏ – ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆ – ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ: / Կարդալ նաեւ՝:
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ
Պոլսոյ Հայոց պատրիարք Սահակ Մաշալեան անգամ մը եւս հանդէս եկաւ թրքամէտ յայտարարութեամբ մը, այս անգամ՝ Հայոց Ցեղասպանութեան տարելիցին ընդառաջ` փորձելով գոհացնել իր թուրք տէրերը եւ արժեզրկել նախագահ Ճօ Պայտընի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը:
Բոլորս ալ կը հասկնանք, որ Թուրքիոյ հայ համայնքը եւ պատրիարքը պատանդ են Թուրքիոյ կառավարութեան ձեռքը: Իբրեւ այդպիսին, անոնք ճնշման տակ են՝ թրքամէտ յայտարարութիւններ ընելու համար: Այսուամենայնիւ, կան կարմիր գիծեր, զորս ոչ մէկ հայ պէտք է հատէ՝ հանգամանքներէ կամ պատճառներէ անկախ: Մեր նախնիները զոհաբերեցին իրենց կեանքը Ցեղասպանութեան ընթացքին՝ չյանձնուելով թրքական ճնշումներուն եւ ֆիզիքական սպառնալիքներուն: Պատրիարքը, որ կը համարուի Աստուծոյ մարդը, պարտաւոր է ճշմարտութիւնը ըսել, նոյնիսկ եթէ այդպիսով իր կեանքին վտանգ կը սպառնայ:
Ինչպէս առաջարկած էի նախապէս, եթէ պատրիարքը չի փափաքիր հարցեր ունենալ Թուրքիոյ իշխանութիւններուն հետ, ապա պարզապէս պէտք է բերանը փակ պահէ: Ան ինքնագլուխ յայտարարութիւններ պէտք չէ ընէ ոչ-կրօնական հարցերու մասին եւ պէտք չէ պղծէ 1.5 միլիոն զոհուած հայերու սուրբ յիշատակը: Պէտք չէ եզրակացնել, որ ամէն անգամ, երբ պատրիարքը թրքամէտ յայտարարութիւն կ՛ընէ, անպայման հարկադրանքի տակ կ՛ըլլայ այդ մէկը: Աւելին, պատրիարքը պէտք է ինքնիրեն հարցնէ՝ արդեօք հայ համայնքը որեւէ շահ ապահովա՞ծ է իր թրքամէտ բազմաթիւ յայտարարութիւններու դիմաց:
Անշուշտ, Թուրքիոյ կառավարութիւնը բազմիցս շահարկած է պատրիարքին խօսքերը՝ վերջինիս թրքամէտ քարոզչութիւնը տարածելով ամբողջ աշխարհը: Օրինակ, 23 Ապրիլ 2021ին, երբ յայտնի դարձաւ, որ Պայտըն հանդէս պիտի գայ արդէն իսկ ակնկալուած Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումով, Թուրքիոյ կառավարութեան լրատուական պաշտօնական ծառայութիւնը՝ «Անատոլու» լրատուական գործակալութիւնը, տեղեկացուց պատրիարք Մաշալեանի կողմէ Պայտընի գալիք ուղերձին դատապարտման մասին: «Անատոլու»ն իր «լուրը» վերնագրեց պատրիարքին խօսքերը. «1915ի միջադէպերու՝ քաղաքականութեան համար օգտագործումը կը տխրեցնէ հայերը»:
Պայտընի կողմէ Ցեղասպանութեան ճանաչումը, զոր հայերը ողջունեցին ամբողջ աշխարհին մէջ, ինչպէ՞ս կրնար «տխրեցնել հայերը»: Ընդհակառակն, այդ միայն վշտացուց ուրացող թուրքերը եւ ոգեւորեց հայերը: Պատրիարք Մաշալեան պարզապէս պէտք է զբաղի միայն կրօնական թեմաներով եւ դատողութիւններ չընէ այլ հարցերու մասին: Անկախ անկէ, թէ Թուրքիոյ կառավարութեան կողմէ ճնշում կը գործադրուի իրեն դէմ` քաղաքական յայտարարութիւններ ընելու համար, թէ ան կը վարուի ինքնագլուխ, պատրիարքը պէտք է զերծ մնայ նման դիրքորոշում որդեգրելէ՝ ըսելով, որ իբրեւ հոգեւորական ինք միայն կրօնական թեմաներով կը զբաղի:
Ահա՛ հատուածներ պատրիարք Մաշալեանի կողմէ 23 Ապրիլ 2021ին «Անատոլու» գործակալութեան կատարուած յայտարարութենէն, որ լայնօրէն տարածուեցաւ թրքական լրատուական միջոցներու մէջ.
«Մեզի ցաւ կը պատճառէ այն, երբ կը տեսնենք, որ մեր ժողովուրդին եւ մեր նախնիներուն տառապանքները որոշ երկիրներու կողմէ կը դառնան գործիք՝ քաղաքական առօրեայ նպատակներով: Տասնամեակներ շարունակ խորհրդարանական օրակարգերու մէջ այս հիմնահարցին օգտագործման պատճառով յառաջացած լարուածութիւնը չէ ծառայած երկու ժողովուրդներու մերձեցման: Ընդհակառակն, անիկա թշնամական զգացումներ կը յառաջացնէ եւ կը յետաձգէ խաղաղութիւնը: Մենք, ճիշդ ինչպէս մեր նախորդները եւ հանգուցեալ պատրիարքները, պիտի շարունակենք մաղթել խաղաղութիւն, բարեկամութիւն եւ բարեկեցութիւն թուրքերու եւ հայերու միջեւ: Մենք պէտք է խրախուսենք դրացնութեան եւ ընդհանուր հիմքերու վրայ հիմնուած յարաբերութիւններու արագ վերականգնումը: Մենք կը նախընտրենք ըլլալ մէկը անոնցմէ, որոնք յոյսով կ՛ակնկալեն վերականգնումը Թուրքիոյ եւ Հայաստանի իշխանութիւններուն միջեւ բարի դրացիական յարաբերութիւններուն, որոնք բնորոշ են այս հողերուն եւ գոյութիւն ունին երկու համայնքներու աւանդոյթներուն մէջ: Յարգելի Ռեչեփ Թայիփ Էրտողան, թէ՛ իբրեւ վարչապետ, թէ՛ իբրեւ նախագահ, Թուրքիոյ Հանրապետութեան պատմութեան մէջ եղած է միակ բարձրագոյն պետական պաշտօնեան, որ այս առիթով ուղերձներ յղած է: Այս ուղերձները ցոյց կու տան ոգի մը, որ կը կիսէ մեր ցաւը եւ յստակ յարգանք կը ցուցաբերէ աքսորի մէջ իրենց կեանքը կորսնցուցած մեր ազգի զաւակներուն: Մեր կարծիքով, տեղին է ասոնք ընդունիլ իբրեւ դրական քայլեր՝ ուղղուած ապագայի մերձեցման: Եթէ կարելի ըլլար ստեղծել անոնց (Թուրքիոյ) առաջարկած պատմութեան միացեալ յանձնախումբը, ապա առնուազն 15 տարիով յառաջընթաց արձանագրուած կ՛ըլլար: Եթէ կարելի ըլլար իրականացնել (Հայ-թրքական) արձանագրութիւնները, ապա սահմանները կրնային բացուած ըլլալ: Այդ պարագային, Ղարաբաղի (հարցի) լուծումը կրնար ուրիշ կերպով ըլլալ: Մենք չենք կարծեր, որ դեռ ուշ է: Վեց երկիրներու համար բեմ կառուցելու նախագիծը, զոր մեր յարգելի նախագահը առաջարկած է Կովկասի համար, կրնայ դարուն խաղաղութիւնը բերել տարածաշրջանի համայնքներուն»:
Կասկած չձգելով պատրիարքին թրքամէտ դիրքորոշման մասին, Թուրքիոյ հաղորդակցութիւններու գծով տնօրէն Ֆահրետտին Ալթուն հաւանութիւն տուաւ անոր յայտարարութեան. «Թուրքիոյ Հայոց պատրիարք Սահակ Մաշալեանը տեղին նշեց, որ անցեալի տառապանքները պէտք չէ օգտագործուին քաղաքական կարճաժամկէտ շահերու համար: (Պատրիարքը ըսաւ). մենք պիտի շարունակենք այս երկրին մէջ միասին ապրիլ խաղաղ եւ իբրեւ քոյրեր ու եղբայրներ»:
Թուրքիոյ նախագահի խօսնակ Իպրահիմ Քալըն նոյնպէս զօրակցութիւն յայտնեց Մաշալեանի խօսքերուն. «Քաղաքական նեղ օրակարգի համար պատմութիւնը չարաշահելը ո՛չ անցեալին կ՛օգնէ, ոչ ալ ներկային»:
Հետաքրքրական է, որ Էրտողան 24 Ապրիլին նամակ ուղղեց Պոլսոյ Հայոց պատրիարքին՝ հերքելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ համաձայնելով պատրիարքի խօսքերուն: Զարմանալի չէ, որ պատրիարքական ընտրութիւններուն ընթացքին Թուրքիոյ կառավարութիւնը կը պաշտպանէր Մաշալեան արքեպիսկոպոսի թեկնածութիւնը, քան՝ միւս նուազ հնազանդներու թեկնածութիւնը:
Պատրիարքը պէտք է գիտակցի, որ Թուրքիոյ օգտին քարոզչական յայտարարութիւններ ընելով` կը կորսնցնէ իրեն նկատմամբ հայերուն յարգանքը, ինչպէս Թուրքիոյ մէջ, այնպէս եւ անկէ դուրս: Անոր հակահայկական խօսքերը կ՛ըմբռնուին իբրեւ թրքական ծախուած գործակալի մը արտայայտութիւններ: Հայ եկեղեցին եւ Թուրքիա գտնուող հայերը պէտք է ճնշում գործադրեն պատրիարքին վրայ եւ պահանջեն անոր հրաժարականը, քանի որ ան կորսնցուցած է հայ համայնքին զօրակցութիւնը եւ այլեւս չի կրնար գործել իբրեւ անոնց հոգեւոր առաջնորդը:
Ամբողջ աշխարհի վրայ միայն հետեւեալ երկիրները քննադատած են նախագահ Պայտընի ապրիլ-քսանչորսեան ուղերձը՝ Թուրքիա, Ատրպէյճան, Փաքիստան եւ Հիւսիսային Կիպրոսի չճանչցուած Թրքական հանրապետութիւնը: Վերոնշեալ յայտարարութեան իրողութիւնը Հայոց պատրիարքը կը տեղադրէ հայ ժողովուրդի թշնամիներու ամօթալի ընկերութեան մէջ:
ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ, «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր
Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ
Արեւմտահայերէնի վերածեց ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
