Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 8 – Մովսէս Նաճարեան
16 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2021 – Գիտական Յօդուածներ – ՄՇԱԿՈՅԹԱՅԻՆ – Մովսէս Նաճարեան – ՆԱԽՈՐԴ ՅՕԴՈՒԱԾԸ:
Մեր զարմանալի բառերը –
Յօդուածաշար, շարունակութիւն 8
Նախորդ յօդուածի նախավերջին պարբերութիւնում ճանաչողական մի հանելուկ էի դրել, որին ոչ ոք չանդրադարձաւ դժբախտաբար։ Խնդրանքս է, որ աւելի ուշադիր լինէք։
Էդ ի՞նչ “արական բնոյթ” ունեցող բոյսեր, բանջարեղէններ ու մրգեր կան։
Դուք որեւէ տեղ կարդացե՞լ էք, կամ այդպիսի երեւոյթի մասին լսե՞լ էք։ Դժուար թէ։
Առաւել եւս, եթէ արականը կայ՝ կայ նաեւ իգականը։
Ինչո՞վ զանազանել։
Պիտի շեշտեմ, որ մեր լեզուն գիտութիւնների բանալին է։
Այն պտուղները, որոնց կեղեւի տակ կայ ուտելի “մսեղէն” շերտ, որի կենտրոնում էլ գտնւում է կորիզը կամ սերմը, դրանք իգական բնոյթի պտուղներ են, օրինակ խնձորը, դեղձը, ծիրանը, շլորը, խաղողը, եւայլն։ Կան նաեւ այդպիսի բանջարեղեններ, օրինակ սբուկը, լոլիկը, ձմերուկն ու սեխը։
Այն պտուղները, որոնց կեղեւի տակ անմիջապէս կորիզն է կամ սերմն է, դրանք արական բնոյթ ունեն, օրինակ, ընկոյզը, նուշը, շագանակը, պնդուկը, կարծրակեղեւ կանաչ պիստակը։
Բոյսերից՝ ցորենի հատիկի կեղեւի տակ անմիջապէս սերմն է, ինչպէս հացահատիկի բոլոր տեսակների պարագայում։
Բանջարեղէններից լոբին, ոլոռը, սիսեռը, ոսպը, եգիպտացորենը, քնջութը նոյնպէս արական բնոյթ ունեն։
Հողի ընդերքում աճող պիստակն ու կարտոֆիլն էլ են այդպիսին։
Հարց էք տալու, թէ մեր ինչի՞ն են պէտք այս գիտելիքները։
Պատասխանենք։
Պատահում է, որ որոշ մարդիկ ի ծնէ ունենում են հորմոնալ խախտումներ։ Այսինքն տղան ունենում է որոշակիօրէն իգական յատկանիշներ, կամ աղջիկը՝ արական։
Այդպիսի թերութիւն ունեցող երեխաներին պէտք է սնել իրենց սեռին համապատասխան սնունդներով, որպէսզի ամրացնեն իրենց տեսակն ու բարդոյթներ չունենան։
Վերադառնանք մեր նախորդ յօդուածի շարունակութեան։
Իմացանք ոսկու եւ երկաթի գլխաւոր կուտակումների տեղերը մարդու օրգանիզմում։ Այնտեղ կարեւոր դեր ունի նաեւ արծաթը։
Դա կուտակւում ու գործում է ողնուղեղում եւ սեռական գործարաններում, եւ անմիջականօրէն առնչւում է սերմատւութեան։
Սխալ է այն կարծիքը, թէ ընկոյզը ուղղակիօրէն օգնում է սերմատւութեանն ու սեռական գործունէութեան։ Դա առհասարակ սնուցում է գլխուղեղը։
Թւում է, թէ հիմա անկապ բաներից եմ խօսալու։ Ոչ երբէք։
Երբ արմատական ստուգաբանութեան էի ենթարկում “բրինձ” բառը, ոչ մի կերպ չէր ստացւում։
Աճառեանն ասում է, որ դա Պահլաւական փոխառութիւն է, “որ եւ աւանդուած չէ”։
Սա ոնց որ կատակ լինի, կամ աչքակապութիւն։ Ի հարկէ Աճառեանը ինքն իրենից չի յօրինել ասուածը, այլ իր ժամանակի հմուտ գիտնականներից է վերցրել։
Ապա թէ “Պահլաւերէնից են փոխարուել պարսկերէնի birinj-ը, բելուճերէնի, օսսերէնի, սվաներէնի brinj-ը, վրացերէնի բրինջի-ն, թրքերէնի pirinj-ը” եւայլն։
Դուք դեռ կասկածո՞ւմ էք, որ “բրինձ”-ը հայերէնից է փոխանցուել այլ լեզուների, ու միայն հայերէնը կարող է այն ստուգաբանել ու բացատրել։
Միայն թէ անհրաժեշտ է իմանալ, “բրինձ”-ի “բր” արմատի իսկութիւնը։ Դա առկայ է հայերէնի բազմաթիւ բառերում, իր արմատական ձեւով, ինչպէս “բար”, “բարեւ”, “բարի”, “բարդի”, “բարտի” եւայլն։
“Բար”-ը այսօր է որ “սրճարան” կամ այդ տիպի զուարճանքի տեղ է հասկացւում։
Իրականում իսկապէս դա համապատասխանում է անգլ․ “bar”=ձող բառին, որը մարդու կառւոցուածքում ողնաշարն է, նաեւ արական սեռական անդամը։ Ուստի, “բրինձ” բառի կառուցուածքն է, “բարին+ձ”, այլապէս, “բարին՝ ձու”։ Հետեւաբար բրինձը որպէս սնունդ, հարստացնում է մարդու ողնուղեղը, երբ գիտենք թէ “բար”-ն ունի նաեւ “պտուղ” իմաստը, որով առնչւում է մարդու սերմատւութեան հետ։
Ահա թէ ինչո՞ւ չինացիները այդքան շատացել են, երբ գիտենք թէ մինչեւ վերջին ժամանակները, նրանք օրական ընդամենը մի ափ բրինձով էին սնւում։
Բրինձի գոյնը արծաթագոյն է, եւ կարծում եմ, որ դրա գլխաւոր բաղադրիչն էլ արծաթը պիտի լինի։ Թող հերքեն քիմիկոսները։
Եթէ ձեր մէջ կան հայկական աւանդական ասեղնագործութեամբ զբաղուողներ, ապա գիտեն, որ կայ “բրինձ” կոչուող հիւսուածք, որն իր ձեւով յուշում է մեր ենթադրութիւնը։
Մշակոյթի մէջ պատահական բաներ չեն լինում։
Շնորհակալութիւն ուշադրութեան համար։
Մովսէս Նաճարեան
