ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – «Քանդել միջակութեան պարիսպները, փլատակել տգիտութեան ու անգիտութեան պարիսպները»
Nazareth Berberian – ««ՆԱԽՈՐԴ ԲԱՐԻ ԼՈՅՍԸ»»
ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆԻ ՀԵՐԹԱԿԱՆ «ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ»Ը
«Քանդել միջակութեան պարիսպները, փլատակել տգիտութեան ու անգիտութեան պարիսպները»
ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ
«Քանդել միջակութեան պարիսպները,
փլատակել տգիտութեան ու անգիտութեան պարիսպները»
24 Յունուար 2020
Ամէն մի ճշմարիտ ու մեծ արուեստագէտի մէջ ննջում է յեղափոխականը։
Ստեղծել… Ստեղծել նշանակում է քանդել միջակութեան պարիսպները (քանդել եւ ոչ թէ գրաւել), փլատակել տգիտութեան ու անգիտութեան պարիսպները (փլատակել եւ ոչ թէ վերաշինել), այլապէս ասած` շարունակել մի պայքար, որ մարդ արարածը մղում է հեռու-հեռաւոր օրուանից, ինչ սկսել է… մտածել։
Հարկաւոր է կրել իր մէջ ժամանակը, սակայն կրել նրա ԿՇԻՌԸ եւ ոչ թէ ԲԵՌԸ, պահել նրա ԱՐԺէՔԸ եւ ոչ թէ ԳԻՆԸ, ունենալ նրա ՀԱՐՍՏՈՒԹԻՒՆԸ եւ ոչ թէ ԱՊՐԱՆՔԸ, լինել նրա ՍՆՈՒՆԴԸ եւ ոչ թէ եւրոպացիների ասած պարտադիր ԱՍՈՐՏԻՄԵՆՏԸ։
Բանաստեղծը ծնւում է խօսելու ԻՐ ԲԵՐԱՆՈՎ, բայց ԲՈԼՈՐԻ ԱՆՈՒՆԻՑ, իր կենսագրութիւնից, որ կենսագրութիւնն է հասարակութեան ու դարաշրջանի։
…Օրէնքները չեն ստեղծում մարդկանց, մարդիկ են օրէնքներ ստեղծում։ Ու երբ պարզւում է, որ այս կամ այն օրէնքը այլեւս չի համապատասխանում նրանց ապրելակերպին ու մտածելակերպին, ապա մարդիկ այդ օրէնքը փոխում են մէկ այլ օրէնքով, եւ դա կոչւում է բարենորոգում կամ յեղափոխութիւն։
Երբ կեանքն ստիպում է դաւանել նոր հաւատի, ապա երէկուայ կուռքերին չհետեւելը ոչ նրանց անտեսումն է, ոչ էլ սրբապղծութիւն, այլ նրանց գոյութեան շարունակութիւնը՝ նոր պայմաններում, նոր կենսընկալմամբ…
Ժխտել աւանդոյթը նոյնն է, ինչ ժառանգութեան ժխտումը, ոչ միայն յիմարութիւն է, այլեւ՝ խելագարութիւն։
Արուեստի բնագաւառ մտնել եւ չփնտռելը նոյնն է, ինչ որ որսի գնալ ու շուրջը չնայել։ Բայց ամէն դէպքում կարեւորը ՈՐՍԱԾՆ է եւ ոչ թէ ՇՈՒՐՋԸ ՆԱՅԵԼԸ, ինչպէս որ կարեւորը ԳՏՆԵԼՆ է եւ ոչ թէ ՓՆՏՌԵԼԸ։
*
* *
Յունուար 24ի ծնունդ է հայ մտքի եւ գրականութեան անլռելի զանգակատունը՝ անմահն Պայրոյր Սեւակը (1924-1971), որուն արարելու եւ խոկալու, սիրելու եւ նորանալու վարար շունչով թող թարմանայ մեր կեանքի նորաբաց այս օրը։
Բարի լոյս՝ որքան յուզական եւ երաժշտական, նոյնքան եւ խոհական ու յեղափոխական անսանձ թռիչքով յագեցած Սեւակեան ԱՒԱՆԴին։
Պարոյր Սեւակ ոչ միայն երգ ու ղօղանջ տուաւ ՀԱՅՈՒՆ, ոչ միայն ափի մէջ բերաւ եւ լուսարձակի տակ առաւ ՄԱՐԴն ու անոր հոգւոյն խորը խայտացող, եռեւեփող եւ պոռթկումի ժայթք կուտակող գաղափարներու ԱՇԽԱՐՀը, այլեւ՝ ինչպէս իր խորհրդածութիւններէն մէջբերուած վերեւի քաղուածքը կը վկայէ, ուղի լուսաւորող եւ երթ հունաւորող ԱՌԱՋՆՈՐԴի վերածեց իր ԴԱՐԱՇՐՋԱՆԻՆ եւ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՆ իրաւութեամբ ու արժանաւորութեամբ տէր կանգնող ՔԱՂԱՔԱՑԻՆ։
Բարի լոյս՝ Ազատն Սեւակի կենսուրախ շունչով ազգային ու քաղաքացիական աւանդոյթի պահպանման ու վերանորոգման այո՛ ըսելու, բայց անցեալի ժառանգութեան նկատմամբ ինքնանպատակ ծիսապաշտութեան ո՛չ ըսելու, այլեւ՝ նոր արժէք չարարող ու սոսկ վերարտադրման ծառայող ՍՆԱՊԱՐԾՈՒԹԻՒՆը յեղափոխականօրէն մերժելու հաւատարմութեամբ։
Ի վերջոյ մտահան չենք կրնար ընել մեր ժամանակաշրջանի հայոց հանճարեղ բանաստեղծին ՊԱՏԳԱՄը՝
«Ամէն ճշմարիտ գրող իր ժողովրդի անձնագիրն է կամ իր ժողովրդի «դատական գործը»։
Ի վերջոյ մեր ժողովուրդին ձեռնարկած թաւշեայ յեղափոխութիւնը ահա կը դիմագրաւէ միջակութեան, տգիտութեան եւ անգիտութեան պարիսպները քանդելու եւ փլատակելու Սեւակի կանխատեսած վճռորոշ փուլը։
Բարի լոյս՝ Հայաստանի ու հայութեան ՎԵՐԱՊՐԵԼՈՒ ՈԳՈՐՈՒՄԻՆ
ԱՐԺԱՆԻ՛ ԸԼԼԱԼՈՒ մարտահրաւէրին։
Ինչպէս Պարոյր Սեւակ կտակեց՝
«Այո՛ դասականներից պէտք է սովորել, բայց առաջին հերթին պետք է սովորել նրանց նորարարական «խեւութիւնը»։
Նազարէթ Պէրպէրեան
