ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ – ԵՌԱԳՈՅՆԸ «իրապէս տառապածն է, ամենասուրբն ու ամենախնկելին, նրա առջեւ խոնարհւում եմ լռելեայն եւ մէջս կարկամած խառնիխուռն,
Nazareth Berberian – ««ՆԱԽՈՐԴ ԲԱՐԻ ԼՈՅՍԸ»»
ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆԻ ՀԵՐԹԱԿԱՆ «ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ»Ը
ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ
ԵՌԱԳՈՅՆԸ «իրապէս տառապածն է, ամենասուրբն ու ամենախնկելին, նրա առջեւ խոնարհւում եմ լռելեայն եւ մէջս կարկամած խառնիխուռն, չարտասանուող խօսքերից ամենազօրեղը ներումն հայցելու խօսքերն են, զղջումի ցաւոտ զգացումը՝ իմ անցած ճանապարհի այն բոլոր մեղանչումների համար, որ իմը չեն, բայց եւ իմն են այնուամենայնիւ»։
11 Մարտ 2020
Բարի լոյս եւ ԱԶԳԱՅԻՆ ՀՊԱՐՏՈՒԹԵԱՆ արդար արեգակ՝ ԵՌԱԳՈՅՆ ԴՐՕՇի անկաշկանդ եւ անսանձելի ծածանումին տակ իր օրը իմաստաւորող ազատատենչ հայութեան։
Մարտ 11ի այս օրը, 1923 թուականին, երբ խորհրդային Կարմիր Բանակի սուիններուն եւ քեմալականներու եաթաղանին տակ ինկած ու յօշոտուած էր ազատ ու անկախ Հայաստանի մանուկ Հանրապետութիւնը, Փարիզի Ինվալիտի Զինուորական Թանգարանին մէջ, պաշտօնապէս միջազգային ճանաչումի եւ մեծարանքի արժանացաւ հայոց ԱՆՄԱՀ ԵՌԱԳՈՅՆը։
Յուշատետրի փոստով պատմական ամփոփ ներկայացումն ու արժեւորոմը կատարուած է Եռագոյնի միջազգային ճանաչման եւ ՆՈՒԻՐԱԳՈՐԾՄԱՆ Մարտ 11ի ՔԱՅԼին։
Բարի լոյս՝ յանուն Եռագոյնի ամբողջական վերահաստատման Ազգի եւ Հայրենիքի ՆՈՒԻՐԵԱԼՆԵՐՈՒՆ նուաճած ԵՐԹին։
Մենք ժառանգորդներն ենք հայոց նորագոյն պատմութեան այն դառն ու դաժան ժամանակահատուածին, երբ տասնամեակներով ՈՒՐԱՑՄԱՆ մաղձոտ պայքար մղուեցաւ Եռագոյն Դրօշին եւ անկախ Հայաստանի ազատ ու ժողովրդավարական Հանրապետութեան պետական խորհրդանիշներուն դէմ։
Մենք նոյնպէս վկաներն ենք ԱՆԱՐԳ ԱՒԱԶԱԽՐՈՒՄԻ ՃԱՀՃԱՀՈՒՏէն հայ քաղաքական մտքի հրաշափառ վերականգնումին՝ մուրով գրուած երէկի սեւ ու ամօթալի էջերը վերջնականապէս դարձնելու եւ պայծառ գալիքի տեսլականով մեր սերունդներու միտքն ու հոգին ԱԶԱՏ ԹՌԻՉՔի մղելու համազգային յաղթարշաւին։
Բարի լոյս եւ յարգանքի ծաղկեպսակ հայ մտքի եւ մշակոյթի այն բոլոր անմահներուն՝ որոնք ժամանակին իրենց կարգին «գաղափարախօսական» տուրք վճարած էին Եռագոյնի դէմ ծաւալած պայքարին, բայց եւ որոնք Հայաստանի վերանկախացումէն ետք յուզիչ խոստովանութիւններով հրապարակ իջան եւ մուրը սրբեցին ՀԱՅՈՑ ՃԱԿԱՏէն։
Այդ խոստովանութեանց շարքին իւրայատուկ տեղ կը գրաւէ Սիլվա Կապուտիկեանի հետեւեալ վկայութիւնը, որ լոյս տեսած է «Գրական Թերթ»ի 6 Ապրիլ 1991ի թիւին մէջ: Ս. Կապուտիկեան իր այս տողերը գրած է Վիեննայի Մխիթարեան հայրերու վանքն ու հոն գտնուող թանգարանը այցելելէ ետք։
Բարի լոյս՝ նաեւ ու մանաւանդ մեր կողքէն անցնող եւ վաղուան հայութեան ԻՆՔՆԱՀԱՍՏԱՏՄԱՆ երթը հունաւորող այսօրուան այն բոլոր ՆՈՒԻՐԵԱԼՆԵՐուն, որոնք մերժելով կը մերժեն, այլեւ դատապարտելով կը դատապարտեն երէկ ԵՌԱԳՈՅՆԸ ՊԱՀԱԾ ԸԼԼԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐ այսօր տուրք ու տոկոս պահանջող ԳԱՂԱՓԱՐԻ ՇԱՀԱՏԱԿՆԵՐուն։
Յատկապէս ԻՆՔՆԱՄԱՔՐՄԱՆ դժուարին՝ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ուղին ընտրած մեր ժողովուրդը իր դռները փակած է փառքի վաշխառուներու ամէն կարգի մակաբուծութեանց առջեւ։
Բարի լոյս՝ նոր Հայաստանին համար իր գերագոյնը նուիրաբերելու պատրաստ ԱԶԱՏԱԳՐԵԱԼ ՀԱՅՈՒՆ, որ յաղթահարած է անցեալի դրամագլուխը սոսկ մսխելու, անցեալի հաշւոյն լուսարձակներու փայլք եւ փառքի պսակներ յափշտակելու ամէն կարգի պատեհապաշտութիւն՝ անարգ ցեցերու վայել անսկզբունք սնափառութիւն։
Մեղա՜յ, մեղա՜յ ԵՌԱԳՈՅՆին։
*
* *
Մեղա՜յ, Մեղա՜յ Եռագոյնին
Սիլվա Կապուտիկեան
Թանգարանի սրահներից մէկում ուշադրութիւնս գրաւեց անկիւնում դրուած մի ցուցանմոյշ՝ Հայաստանի Հանրապետութեան Եռագոյն դրօշը: Հաստատ կտաւի հիւսք ունեցող երեք շերտերը անճանաչելիութեան չափ խունացած էին, եզրերի թելերը՝ ծիւրած, քանդուած: Ուղեկիցներս ասացին, որ 1920 թուականին, Հայաստանում իշխանութիւնը խորհուրդների ձեռքն անցնելուց յետոյ, Հայաստանի նախկին կառավարութիւնը միառժամանակ հանգրուանել է Վիեննայում, հէնց այդ շէնքում, եւ դրօշը այդ օրից էլ մնացել է այստեղ: ես խնդրեցի ինձ լուսանկարել դրօշի կողքին: Մէջս եղած զգացումները բարդ էին ու դժուար բացատրելի…
Կեանքիս վերջին երկու-երեք տասնամեակում, արտասահման եղած օրերիս, քանի՜ անգամ եմ հանդիպել այդ դրօշի հետագայ օրինակումներին՝ բազմահոլով Եռագոյնին…
Եօթանասուն տարի շարունակ այն որակուել է որպէս Դաշնակցական կուսակցութեան, ուրեմն եւ՝ Խորհրդային Հայաստանի եւ նրա դրօշի դէմ ուղղուած խորհրդանիշ:
Եւ եօթանասուն տարի շարունակ այդ երկու դրօշները, երկու ըմբշամարտիկի պէս, Սփիւռք կոչուած մարզահրապարակում կռուի են բռնուել իրար հետ՝ իրենց հակոտնեայ կողմնակիցների խրախուսող կամ այպանող բացագանչութիւնների տակ:
Մեզանից ով եղել է արտասահմանում, լաւ գիտի այդ մարզահրապարակի շիկացած մթնոլորտը, եւ որովհետեւ ես շատ եմ եղել այնտեղ, աւելի խորն եմ զգացել այդ շիկացածութիւնը:
Յաճախ է պատահել, որ իմ հիւրընկալները խոչընդոտել են ինձ ելոյթ ունենալու այն սրահներում… որտեղ կախուած է եղել Եռագոյնը, նոյնիսկ երբ այդ սրահը հայկական վարժարան է եղել:
Պատահել է, որ իմ ելոյթներում ու գրքերում քննադատական խօսքեր եմ ասել ե՛ւ այդ դրօշի, եւ նրա հովանու տակ գործող կուսակցութեան հասցէին… Ստիպո՞ւմ է եղել դա, թէ՞ համոզում, հիմա դժուար է որոշակիօրէն սահմանազատել: Եթէ ճշմարիտը ասենք՝ երկուսն էլ եղել են…
Սակայն ես ինձ մխիթարում եմ նրանով, որ յամառօրէն կոտրել եմ դիմացիների դիմադրութինը եւ գնացել եմ այդ հաւաքատեղիներն ու վարժարանները: Գնացել եմ. եւ որտեղ կախուած է եղել Եռագոյնը, ջանացել եմ չտեսնելու տալ, արագօրէն անցնել նրա մօտով, ինչպէս կ՚անցնէիր քեզ գաղտնօրէն ձգող հրապուրանքիդ մօտով, երբ կողքիդ քո ամէն մէկ շարժումը վերահսկող կայ…
Լաւ իմանալով Սփիւռքի իրադրութիւնը, ես սկզբում, երբ մեր երեւանեան միտինգներին սկսեց երեւալ Եռագոյնը, կողմնակից չեղայ այդ հապշտապ քայլերին: Բայց յետոյ երբ պայթեց կործանարար երկրաշարժը, երբ ակնյայտ դարձաւ, թէ ինչպէ՛ս են կայսերապաշտական բնազդները պահպանող Մոսկուան եւ անբարոյ Պաքուն օր-օրի աւելի ու աւելի սաստկացնում մեր ժողովրդի վրայ տեղացող հարուածները, նենգօրէն ջանում տրորել նրան նաեւ բարոյապէս, երբ տեսնելով մեր բազմամարդ հանրահաւաքներում ֆեդայիներին, Անդրանիկին նուիրուած ալեկոծ տօնահանդէսներում ժողովուրդն ինչպիսի՛ կենարար մոլեգնութեամբ եւ ապաւինումով է ծածանում Եռագոյն դրօշները՝ որպէս դիմադրելու, երկնային ու երկրային պատուհասներին դիմակայելու եւ իրեն հաստատելու խորհրդանիշ, զգացի, որ, թէկուզ Սփիւռքի ժամանակաւոր տարուբերումի գնով, մեզ անվերապահօրէն անհրաժեշտ է այդ խորհրդանիշը, հոգիները փարատող, մեր պահեստի կարողութիւնները վերականգնող նրա ներգործութինը:
Եւ, ահա՛, հիմա, Երեւանից ու նրա այլազան ալեկոծութիւններից հեռու, խոստովանանքային միայնութեան մէջ, ես կանգնած եմ խունացած, տոհմական մասունք դարձած այդ դրօշի կողքին, որ թւում է, բնօրինական է հետագայ բոլոր Եռագոյնների եւ, ուրեմն, անմասն հետագայ բոլոր եղծումներին, համակրանքներին ու հակակրանքներին ու որ իրապէս տառապածն է, ամենասուրբն ու ամենախնկելին, նրա առջեւ խոնարհւում եմ լռելեայն եւ մէջս կարկամած խառնիխուռն, չարտասանուող խօսքերից ամենազօրեղը ներումն հայցելու խօսքերն են, զղջումի ցաւոտ զգացումը՝ իմ անցած ճանապարհի այն բոլոր մեղանչումների համար, որ իմը չեն, բայց եւ իմն են այնուամենայնիւ:
ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – ԲԱՐԻ ԼՈՅՍ
