Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 26 – Մովսէս Նաճարեան
06 ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2022 – Գիտական Յօդուածներ – ՄՇԱԿՈՅԹԱՅԻՆ – Մովսէս Նաճարեան – ՆԱԽՈՐԴ ՅՕԴՈՒԱԾԸ:
Մեր զարմանալի բառերը –
Յօդուածաշար, շարունակութիւն 26
Հիմա մի կողմ թողնենք “Ռա” աստուծութեան մասին մեր բացայայտումները,
մեր իմացածները նախորդ յօդուածներից, եւ անդրադառնանք Եգիպտական Ռա աստուածութեան մի այլ իրողութեան։
Մեր կարծիքով, արեւի ճառագայթներով ներկայացուած “Արայ-Ռա” աստուածութեան անունն ու բարձրաքանդակը կազմուել են Քրիստոսի ծննդից ընդամենը մի քանի դար առաջ, կամ նոյնիսկ Քրիստոսի ծննդեան թուականներում։
Քանի որ սոյն աստուածութեան աւելի հին ու կարելի է ասել ամենահին բնութագիրը ոչ մի առնչութիւն չունի արեւի, նրա ճառագայթների եւ պաշտամունքի հետ, հետեւաբար եւ Ռա-Արայ անուան հետ։
Թերթատենք Անգլիացի Samuel Henry Hooke-ի հեղինակած “Middle Eastern Mythology – From the Assyrians to the Hebrew” գիրքը, որն առաջին անգամ լոյս է տեսել 1963 թուականին, հեղինակի 89 ամեակին։
Այս մանրամասները ներկայացրինք, որպէսզի իմանանք, թէ Եւրոպացի կամ Ամերիկացի գրողներն ու հետազօտողները մինչեւ 1960-ական թուականները շատ աւելի բարեխիղճ են եղել, ու պարկեշտօրէն են նկարագրել իրականութիւնը՝ քան կը թելադրեն մեր օրերի պրպտողները։
Նա գրում է․ “Side by side the cult of Osiris, and possibly more ancient in origin was the cult of RE the sun-got, round whom another cycle of myths collected. In the course of time, the two cults became closely interwoven” (տուեալ գիրքը, էջ 66)։
Թարգմանենք․ “Օսիրիսի պաշտամունքին հետ կողք-կողքի, եւ թերեւս աւելի հին ծագում է ունեցել Ռէ-ի պաշտամունքը, արեւ-աստծունը, որի շուրջ թեւածում են այլեւայլ առասպելների շարքեր։ Ժամանակի հոլովոյթում երկուսի պաշտամունքները միահիւսուել են իրար․․․”։
Եթէ նակատեցիք, Հուքը մեզ ծանօթ Եգիպտական արեւ-աստծուն կոչել է ՌԷ, եւ ո՛չ թէ ՌԱ։
Սա ամբողջովին յեղափոխում է մեր մտապատկերը այդ նոյն աստուածութեան նկատմամբ։
Ինչո՞ւ։ Մի՞թէ այդքան կարեւոր է մի ձայնաւոր տառի փոփոխութիւնը բառում, պիտի ասէք։
Այո, շատ ու շատ կարեւոր է։
Դուք արդէն ծանօթ էք Ռա-Արայի համեմատական ստուգաբանութեանն ու կրած իմաստաբանութեան, մինչդեռ ՌԷ-ն մեր առաջ բացում է բոլորովին մի այլ իրականութիւն։
Քանզի ի զարմանս մեզ, Եգիպտական Ռէ-ն աւանդուել է մեր հայ գրականութեան մէջ էլ, ի հարկէ ձեւափոխուած, ըստ լեզուաբանական որոշակի օրինաչափութեան։
Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցն իր “Յաճախապատում Ճառք” երկում նկարագրում է մարդկութեան կողմից ի սկզբանէ պաշտուած Աստուածային Սուրբ Երրորդութիւնը, եւ յիշատակում է Նրա մասերը կազմող երեք անդամներին, ուր առաջինը “Էն” է, երկրորդը “Կայ”-ն է, իսկ երրորդը “Էր”-ը։
“Էն”-ը Հայր Աստուածն է, իր ամբողջութեան մէջ, “Կայ”-ն Աստուծոյ Հոգին է, իսկ “Էր”-ը Նրա Որդին է։
Հին Եգիպտական լեզուի աջից ձախ գրելու եւ կարդալու սկզբունքին հետեւելով՝ եգիպտագէտները “Էր”-ը հակառակ կողմից կարդալով դարձրել են “Ռէ”։
Ուստի հնագոյն Եգիպտական “Ռէ” աստուածութիւնն ու նրա գործառոյթները պէտք է քննել Աստուծոյ Որդու էութեան ու գործունէութեան դիտանկիւնից։ Սա պէտք չէ սահմանափակել մարդկութեան ծանօթ Յիսուս-Քրիստոսի ծննդեամբ ու ժամանակագրութեամբ։ Քանզի Աստուծոյ Որդին երկիր մոլորակ է այցելել ոչ թէ մի անգամ ու նոյն անունով։
Hooke-ի խօսքը, թէ ժամանակի ընթացքում Օսիրիսի ու Ռէ-ի պաշտամունքն ու նրանց մասին առասպելները միախառնուել են՝ մենք բնական ենք համարում, որովհետեւ Աստուծոյ Որդին Օսիրիս անունով է հռչակուել Նրա հերթական այցելութիւններից մէկի ժամանակ, իսկ վերջին անգամ Նա կոչուել է Յիսուս Քրիստոս։
Մենք ի հարկէ առաւել ընդարձակ բացայայտումներ ունենք Օսիրիսի ինքնութեան ու գործունէութեան շուրջ, սակայն այդ մասին կը խօսենք այլ առիթով։
Մեր յաջորդ յօդուածով պիտի անդրադառնանք Ար-ին։
Շնորհակալութիւն ուշադրութեան համար։
Մովսէս Նաճարեան
