Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 37– Մովսէս Նաճարեան
02 ՅՈՒԼԻՍ 2022 – Գիտական Յօդուածներ – ՄՇԱԿՈՅԹԱՅԻՆ – Մովսէս Նաճարեան – ՆԱԽՈՐԴ ՅՕԴՈՒԱԾԸ:
Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 37
Ազգ, զարմ, ժողովուրդ եւ ցեղ։
Ինչքա՞ն կարելի է այս բառերի վրայ “խումար” կամ “ղումար” խաղալ։ Վերջ տուէք կեղծիքներին։
“Ազգ” բառը տառացիօրէն բացատրւում է այսպէս․ “Աստուածային զօրութեամբ գոյ”, որտեղ “գոյ”-ը առհասարակ որեւէ շնչաւոր էակ է։ Այդ շնչաւոր էակներից միայն մէկն ունի “Աստուածային զօրութիւն”, եւ դա արարելու ընդունակ ՄԱՐԴ տեսակն է։ “Ազգ”-ը մարդու այդ “տեսակ”-ն է, ոչ աւել, ոչ պակաս։ Սրան հակառակ, կան ուրիշի ստեղծածը, ուրիշի քրտինքի վաստակը յափշտակելով ապրող մարդկային տեսակներ, որոնք ՄԱՐԴ կոչուելու իրաւունք չունեն, կոչւում են “տմարդի”։
Ազգի սերունդները կոչւում են “Զարմ”, որպէս նոյն արմատից սերուած, նրա զօրութիւններն ունեցող մարդիկ։ Նոյն հօրից առաջացած զարմերի հաւաքականութիւնը կոչւում է “տօհմ”, “օ”-ով, իսկ նոյն մօրից առաջացած զարմերի հաւաքականութիւնը կոչւում է “տոհմ”, “ո”-ով։
Այս արմատ բառից է առաջացել ռուսերէնի “դօմ”-“տուն” իմաստով բառը, որովհետեւ նրանք “հ” չունեն, այն էլ այն ժամանակներից, երբ տօհմային համայնքներով են ապրել։
“Տուն” բառը այսօր է որ հասցակցւում է “բնակարան”, մինչդեռ դրա բուն բովանդակութիւնը պահպանուել է անգլերէնում “Town” ձեւով, որպէս աւան, ուր ապրել են տօհմակից մարդիկ։ Ահա այս իմաստով էլ “տուն”-ը օգտագործուել է հնագոյն հայերէնում, ինչպէս “նախարարական տուն” հասկացութեան մէջ։
Մենք լինելով Հայկ նահապետի ժառանգները, կոչւում ենք Հայկազուններ։ Այստեղ “ազգ” բառարմատը գոյութիւն չունի, այլ՝ “ազ”-ը, որը ցոյց է տալիս, որ մենք Հայկի “ազ-ուն” ենք, Հայկի “Աստուածային զօրութիւնն ունեցող” մարդկային տեսակն ենք։
Մեր ազգի տօհմերի ընդհանուր հաւաքականութիւնը կոչուել է ու կոչւում է “Հայք”, “Հայեր”։
“Ազգ”-ը մարդկային տեսակն է ցոյց տալիս, ինչպէս կենդանիների պարագայում՝ “ցեղ”-ը։ Ասում ենք, “ցեղային ցուլ է”, “ցեղային ձի է”, “ցեղային շուն է”, եւայլն, բայց ոչ երբէք “այսինչ ազգի ցուլ, այնինչ ազգի ձի կամ շուն”, նաեւ ոչ երբէք “ցեղային մարդ”, ինչ որ “ցեղի պատկանող մարդ”։
Միայն կենդանական մակարդակ ունեցող անտաշ ու վայրի մարդկանց տեսակներին են կոչել “ցեղեր”։
Թող ինձ ներեն մեր “ցեղակրօն” եղբայրները։ Նժդեհին պէտք չէ մեղադրել, նա փայլուն տեսաբան էր, ու Հայ ազգի հզօր նուիրեալ զօրավարն ու ճշմարտութեան մարտիկը, բայց ոչ լեզուաբան։
Բառը ստուգաբանելու ժամանակն էլ չունէր հաստատապէս, յատկապէս, որ իր ժամանակներում գործող լեզուաբանները դեռ չունէին պատշաճ բացատրութիւնները։ Նրա ամենահարազատ զինակիցն ու տեսաբան ընկերը, Հայկ Ասատրեանը իրաւացիօրէն Նժդեհի եւ իր մշակած վարդապետութիւնը կոչել է “Տարօնականութիւն”, ինչը առաւել պատշաճ է եւ ընդունելի։
Անցնենք “ժողովուրդ” բառի բացատրութեան։
Սա երբէք էլ “ամբոխ” կամ “ժեխ” չի նշանակում այսօրուայ մօդայիկ ըմբռնումով։
Ի՞նչ գործ ունի “ժողովուրդ”-ի արմատ “ժողով”-ը “ազգ”-ի կողքին, երբ ասում ենք “Ազգային ժողով”։ Ծիծաղե՞նք թէ լաց լինենք։
Սա մի քիչ բարդ բացատրելի բառ է, ուստի հայցում եմ ձեր համբերութիւնը։
Ստիպուած եմ մի քիչ հեռուից գալ։
Աստուածաշնչում մի գիրք կայ, որը կոչւում է “Գիրք Ժողովողի”։ Ինձ կ՛ասէ՞ք ով է գրել սա, յարգելի աստուածաբաններ։
Չեմ քանդելու կծիկը, մինչեւ որ յարգելի աստուածաբանները, լեզուաբաններն ու գիտակները ինձ եւ ձեզ համար բացատրութիւն կը տան հենց մեր յօդուածի տակ։ Միասնաբար տեսնենք ծաղրածուների “բոյը”։
Բարով մնաք, մինչեւ յաջորդ հանդիպում։
