06.09.17 – ՀԱՏՈՒԿ ՏԵՂԵԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐ:
Թուրքական լրատվամիջոցներն անդրադարձել են Թուրքիայում 20-րդ դարի հունական և հայկական հերթական ջարդերից մեկին, որի մասին, սակայն, առավել քիչ է խոսվում պաշտոնական պատմագրության մեջ: Թուրքական ընդդիմադիր մի քանի պարբերականներ, ինչպես և ամեն տարի, հիշեցրել են 1955թ.-ի սեպտեմբերի 6-7-ի դեպքերի մասին, որի պատճառով Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք և Թուրքիայի հանրապետության մշակութային ու տնտեսական կենտրոն Ստամբուլը կորցրեց իր բնիկ բնակչության մի մասին՝ նաև հետագա տարիներին շարունակված ակտիվ արտագաղթի հետևանքով:
Թուրքական «Բիրգյուն» պարբերականը 62 տարի առաջ տեղի ունեցած ջարդն անվանել է «Թուրքիայի պատմության ամենասև էջերից մեկը»՝ հիշեցնելով, որ մեղավորներն այդպես էլ չպատժվեցին, իսկ թեման մոռացության մատնվեց շատերի կողմից:
Ամեն ինչ սկսվեց լրատվամիջոցների «խաղից», որոնք ըստ շատերի՝ հատուկ ուղղորդված էին:
1955թ.-ի սեպտեմբերի 6-ի առավոտյան թուրքական «Իսթանբուլ Էքսպրես» թերթը լույս տեսավ «Մեր նախնիի տունը պայթուցիկով հարձակման է ենթարկվել» գլխավոր վերնագրով:
Ավելի ուշ պարզ դարձավ, որ Թուրքիայի հանրապետության հիմնադիր և առաջին նախագահ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի տան մասին տարածված լուրը չի համապատասխանում իրականությանը, սակայն այն իր գործն արդեն արել էր:
Հույները, նրանց հետ միասին նաև հայերն ու հրեաները հարձակումների ենթարկվեցին ազգայնական խմբերի կողմից Ստամբուլի Բեյօղլու, Բեշիկթաշ, Շիշլի, Սամաթիա, Քադըքյոյ և այլ շրջաններում, ազգայնականները հասան նաև Ստամբուլի կղզիներ՝ հայերի, հույների ու հրեաների ամառանոցներ, ինչպես նաև տուժեցին Անկարայի, Իզմիրի ու մի շարք այլ քաղաքներում բնակվող քրիստոնյաները:
Ըստ «Էվրենսել» պարբերականի՝ ջարդին մասնակցում էին նաև կանայք, որոնք Բեյօղլուի պողոտայի երկայնքով թափված կահույքի կտորների, կիսաշրջազգեստների, փետրավոր գլխարկների, կոշիկների, կարի մեքենաների ու հեռուստացույցների միջից ընտրում էին իրենց հարմար ավարը:
Ողբերգական այս դեպքերը մի շարք հույն և հայ ընտանիքների սնանկացման և արտագաղթի պատճառ դարձան:
Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ սեպտեմբերի 6-ին և 7-ին տեղի ունեցած ջարդի ժամանակ մահացել է 11 մարդ, մինչդեռ հայկական ու հունական համայնքների մոտ եղած տեղեկություններն այլ են. 37 սպանված, 300-ից ավելի բռնաբարված կին, ավերված 71 եկեղեցի, 3 թերթի խմբագրություն, 4.500 արհեստանոց ու խանութ, 26 դպրոց, 2.100 տուն ու բնակարան:
Թուրքական «Ջումհուրիյեթ» պարբերականը նկատում է, որ զանգվածային կողոպուտներն ու հայ և հույն արհեստագործների սնանկացումը կամ արտագաղթը հետագա տարիներին իր ազդեցությունը թողեց Ստամբուլի և երկրի տնտեսության վրա, սակայն իշխանությունները մեծ ջանքեր թափեցին քրիստոնյաներից մնացածը նորաստեղծ թուրք բուրժուազիայի ձեռքն արագ փոխանցելու և նրանց այդ գործում ադապտացնելու համար:
Հիշեցնենք, որ այսօր՝ սեպտեմբերի 6-ին, Ստամբուլում կկազմակերպվեն մի շարք միջոցառումներ՝ հիշատակելով 62 տարի առաջ տեղի ունեցած ջարդերը: Նախատեսվում է անցկացնել հատուկ հավաք, ինչպես նաև համերգ, գրական սեմինար, ցուցահանդես և հիշատակի ընթրիք:
tert.am/am/news/2017/09/06/istanbul/2475387?
