Տէյվիտ Հըրսթ իր «Ուշադի՛ր եղէք փոքր երկիրներէն. Լիբանանը`ռազմադաշտը Միջին Արեւելքին» ԵՂԻԱ ԹԱՇՃԵԱՆ
22 ՅՈՒԼԻՍ 2019 – ՅՕԴՈՒԱԾՆԵՐ – ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ:
ԵՂԻԱ ԹԱՇՃԵԱՆ
Տէյվիտ Հըրսթ իր «Ուշադի՛ր եղէք փոքր երկիրներէն. Լիբանանը`ռազմադաշտը Միջին Արեւելքին» խորագրեալ գիրքին մէջ կը վերլուծէ, թէ ինչպէ՛ս փոքր երկիրներ ազդեցիկ ուժ ունին շրջանային քաղաքականութեան մէջ: Ըստ Հըրսթի, այսպիսի երկիրներ կ՛ազդուին շրջանային քաղաքական իրադարձութիւններէն եւ կ՛ազդեն անոնց վրայ: Քաղաքագէտին համաձայն, այսպիսի երկիրներ վտանգաւոր կը դառնան, եթէ շրջանային ռազմական եւ քաղաքական հաւասարակշռութիւնը խախտի, որովհետեւ այս խախտումը պիտի արտացոլայ երկրին ներքին քաղաքական կեանքին մէջ: Հետեւաբար երկրին ներքին քաղաքական հաւասարակշռութիւնը փոփոխութեան պիտի ենթարկուի, եւ ասիկա կրնայ բախումի տանիլ տարբեր համայնքային եւ քաղաքական ուժերու միջեւ:
Պահ մը մէկ կողմ դնենք Լիբանանի մէջ մեր քաղաքական փորձառութիւնը եւ սերտենք սուրիական տագնապը` 2011-էն մինչեւ օրս: Հակառակ այն իրականութեան, որ Սուրիա շրջանին մէջ ազդեցիկ ուժ էր նախագահ Հաֆեզ Ասատի տիրապետութեան տակ, եւ այս ազդեցիկութիւնը հետագային ալ շարունակուեցաւ, սակայն սահմանափակուեցաւ Լիբանանով եւ Կազայով իր զաւկին` Պաշշար Ասատի ժամակաշրջանին, սակայն սուրիական տագնապը 2011-էն սկսեալ դարձաւ փոխարինաբար մղուած պատերազմի դաշտ մը: Սուրիական տագնապը, որ սկսաւ խաղաղ ցոյցերով եւ ապա վերածուեցաւ զինեալ բախումներու, եւ այդ երկրին համայնքային կառուցուածքը օգնեց, որ շրջանային ուժեր, մասնաւորապէս` Իրանը, Թուրքիան, Սէուտական Արաբիան, Քաթարը (սկզբնական շրջանին) եւ Իսրայէլը, տարբեր համայնքային, քաղաքական ու ռազմավարական հաշիւներէ մեկնած, ուզեն գերակշիռ դեր ունենալ «Նոր Սուրիոյ» վերակառուցման մէջ: Սուրիա դարձաւ շրջանային տագնապ մը, դադրեցաւ ներքին քաղաքական խնդիր մը ըլլալէ, եւ շրջանային լուծումի մը անկարելիութիւնը դուռը բացաւ, որ տագնապը միջազգայնանայ: Եւ հոս սուրիական ներքին գործօններն էին, որոնք միջազգայնացուցին այս հարցը, մասնաւորապէս` քիւրտերը, որոնք պահանջեցին ամերիկացիներու ռազմական ու քաղաքական միջամտութիւնը, եւ սուրիական կառավարութիւնը, որ խնդրեց Ռուսիոյ ռազմական միջամտութիւնը, որ հետագային ունեցաւ քաղաքական միջամտութեան բնոյթ, բան մը, որ հետագային որոշ չափով անհանգստացուց նոյնիսկ Սուրիոյ պետութեան դաշնակիցը` Իրանը: Սուրիական տագնապը այլեւս ներքին լուծում չունի, անիկա միջազգային խնդիր է, եւ անոր միակ լուծումը, ըստ ինծի, պիտի ունենայ Լիբանանի`Թաէֆի համաձայնութեան պէս «վախճան» մը, եւ երկիրը պիտի դառնայ արտաքին ու շրջանային ուժերու պատանդը, գոնէ` մինչեւ մօտիկ ապագայ:
Լիբանանը իւրայատուկ պարագայ չէ այս իմաստով: Քանի մը շաբաթ առաջ տեղի ունեցած զինեալ միջադէպը, քաղաքական անկայունութիւնը եւ հետզհետէ աւելի խորացող տնտեսական տագնապը լուծումի մը հասնելու համար կարիքը ունին միայն կախարդական փայտիկի մը: Այդ միջադէպը շատերուն յիշել տուաւ 1975-ի ներքին պատերազմի սկզբնական շրջանը, իսկ ուրիշներուն` 7 մայիս 2008-ի դաժան օրը: Արդեօք նախագահ ըլլալու համար պէտք է երկի՞ր մը այրել, արդեօք պէտք է խաթարե՞լ երկրի մը ներքին կայունութիւնը, որպէսզի կարելի ըլլայ համայնքի մը շահերը առջեւ տանիլ: Ասոնք հարցումներ են,զորս կարելի է երկար քննարկել քաղաքական եւ փիլիսոփայական դիտանկիւնէ, սակայն անոնց վերջնական պատասխանը երկար ժամանակի կը կարօտի: Հըրսթի համաձայն, 2008-ի մայիսեան դէպքերը շրջանային քաղաքականութեան արտացոլացումներ էին լիբանանեան ներքին քաղաքական կեանքին մէջ:
Ներկայիս փորձեր կան, որ շրջանային հաւասարակշռութիւնը փոփոխութեան ենթարկուի, Սէուտական Արաբիա, Իսրայէլ եւ Միացեալ Նահանգներ այս փորձերը կը կատարեն հարուածելու համար Իրանի շահերը, եւ գաղտնիք մը չէ, որ սկզբնական հարուածները հասցուին Սուրիոյ եւ Լիբանանին:
Yeghia.tash@gmail.com
aztagdaily.com/archives/446630
