Հարցազրոյց` Հայոց Ցեղասպանութեան Թանգարանի Տնօրէն Յարութիւն Մարութեանի Հետ

Post Views: 573

29 ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2020 – ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ:

ARMENIAN GENOCIDE – DENIAL IS THE LAST ACT OF A GENOCIDE

«ԱԶԱՏ ՕՐ».- Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկ գիտահետազօտական աշխատանքներու համար վստահաբար նաեւ Թուրքիայէն հետազօտողներ կամ լրագրողներ կ՛այցելեն եւ հետաքրքրութիւն ցոյց կու տան: Ի՞նչ է ձեր տպաւորութիւնը եւ իրենց կեցուածքը այցելութիւններէն ետք:

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ՄԱՐՈՒԹԵԱՆ.- Ես ընդամէնը մէկ տարի է, որ տնօրէն եմ եւ մեր պատասխանատուներու տեղեկացմամբ, եթէ չեմ սխալիր, անցեալ տարի մօտ 300 թուրքեր այցելեցին, եւ ժամանակին պարոն Դեմոյեանն էր պատմում, որ նրանց պահուածքը շատ տարբեր է. կան մարդիկ, որոնք չեն հաւատում, քանի որ ժխտողականութիւնը 100 տարի իրենց ամէն օր պատուաստում է կաթիլ-կաթիլ, եւ այն իրենց ինքնութեան մասն է կազմում: Ասում են` կեղծիք է այս բոլորը: Կան, որոնք շատ զգացուած են լինում, ամաչում են. թուրք մտաւորական կայ, որ ամէն տարի գալիս եւ փորձում է երիտասարդների խմբեր բերել, ինքն էլ իր կողմից ամէն տարի 300 տոլար կու տայ: Առանց բացառութեան` մենք պաշտօնական թուղթ ենք գրում, որ վճարումը ըրաւ: Այդ իր խղճի հանգստացման համար է: Ես թուրք լրագրողի հետ չեմ զրուցել, բայց ես այս տարի առաջին անգամ` որպէս Ցեղասպանութեան թանգարանի տնօրէն, այցելել եմ Թուրքիա: «Հրանդ Տինք» հիմնադրամը կազմակերպել էր գիտաժողով` նուիրուած աշխարհի յուշահամալիրների: Ես գնացի, ներկայացրեցի մեր յուշահամալիրը, երբ եւ ինչպէս է ստեղծուել. մեծ հետաքրքրութեամբ լսում էին: Այնտեղ մի քանի հարցազրոյցներ տուեցի հայկական թերթերի (ե՛ւ տեղի, ե՛ւ հայաստանեան), ես շատ հանգիստ էի զգում, քանի իմ չորրորդ այցելութիւնն էր Թուրքիա. մէկ անգամ Արեւմտեան Հայաստանում եմ եղել, երկու անգամ` Պոլիս, ուր երկու գիտաժողովի եմ մասնակցել որպէս հետազօտող: Մէկի ժամանակ` «Ժամանակ» օրաթերթի 105-ամեակի նուիրուած գիտաժողովում, կարդում էի զեկուցում` Ցեղասպանութեան յիշողութեան մասին: Իսկ յաջորդ անգամ պատմել եմ ղարաբաղեան շարժման ժամանակ ապրիլ 24-ի նշումների մասին:

«Ա. Օ.».- Մօտ ամիս մը առաջ Հայաստան գտնուեցաւ Յունաստանի Հանրապետութեան հայասէր նախագահը: Պիտի խնդրենք ձեզմէ նկարագրել իր տպաւորութիւնները եւ զգացումները` Հայոց ցեղասպանութեան թանգարան այցելութեան ընթացքին:

Յ. Մ.- Ե՛ս էի նրան ուղեկցում յուշահամալիրին մէջ: Գիտէք` կան մարդիկ, որոնք փրոթոգոլի համար են գալիս, ղեկավարներ կան, որ կու գան գիտելիքի համար: Ան վստահաբար եկել էր գիտելիքի համար: Իր մէջ թերեւս նախադրեալներ կային եւ համոզուած էր: Ես բացատրութիւնները սկսել եմ տալ Սումկայիթի, Պաքուի, Կիրովապատի (Գանձակ, Ա.) դէպքերից` կապելով անցեալը եւ ներկան: Յետոյ իջանք թանգարան, փոխտնօրէնը իրեն ներկայացրեց թանգարանի ցուցադրութիւնը, ինքը գրառում արձանագրեց, եւ ես իրեն նուիրեցի հինգ աշխատանքներ` «Հայոց ցեղասպանութիւնը ամերիկեան մամուլում». այդ հատորները ստեղծած են մեր սփիւռքահայ բարեկամները` Մխիթարեան միաբանութեան անդամ Վահան ծ. վրդ. Օհանեանը եւ աւստրալահայ գրականագէտ մը` Արա Քեթիպեանը:

Յետոյ ըսի Յունաստանի նախագահին, որ կ՛ուզենք 2022-ին կազմակերպել Զմիւռնիոյ կոտորածների հարիւրամեակին նուիրուած գիտաժողով, եւ ըսինք, որ կ՛ակնկալէինք, որ դա կազմակերպենք Յունաստանի գիտնականների հետ. նախագահը ընդունեց մեր առաջարկը: Նաեւ ըսեմ, որ մասնակցեցի Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին կողմէ տրուած ճաշկերոյթին` Յունաստանի նախագահի պատուին, որին ներկայ էր նաեւ վարչապետ Փաւլոպուլոսը, որ շատ հրաշալի խօսք մը ասեց, որուն խօսքով շատ տպաւորուեցայ. իր խօսքում նա մեր դարերի բարեկամութիւնը մեծապէս իմաստաւորեց:

«Ա. Օ.».- Ուրեմն, նման պաշտօնական այցելութիւններ իրենց կարեւոր նշանակութիւնը ունին:

Յ. Մ.- Այն պաշտօնական պատուիրակութիւնները, որոնք կու գան Հայաստան, նրանց առաջարկում են այցելել Հայոց ցեղասպանութեան յուշահամալիրը եւ թանգարանը: Որպէս կանոն` ես կամ փոխտնօրէնը հիւրերին ուղեկցում ենք յուշահամալիրում, ապա նրանք կ՛իջնեն թանգարան եւ իրենց տարբեր լեզուներով բացատրութիւններ կու տան:

Ես շատ կարեւոր կը համարեմ ասիկա, որովհետեւ ի վերջոյ պետութիւններու տարաբնոյթ ղեկավարներն են, որոնք յետոյ կը ստորագրեն նաեւ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման որոշումները: Եթէ տեսնեն, որ քարոզչութիւն չէ Հայոց ցեղասպանութիւնը, այլ իրական դէպքեր են, աւելի կ՛ամրապնդեն իրենց ընդունելիք որոշումները:

Այս տարի կը լրանայ թանգարան-հիմնարկի 25-ամեակը, եւ կարող եմ ասել, որ թանգարանը 25 տարի շարունակ իր անուրանալի լուման է դրել Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացում:

«Ա. Օ.».-Հայոց եւ յունական ցեղասպանութիւններու ճանաչման մասին Աթէնքի մէջ, Պոնտոսի յոյներու ցեղասպանութեան նուիրուած իր ելոյթին առիթով, երբ հարց տուինք Յարութիւն Մարութեանին, թէ երկու բախտակից ժողովուրդներու միջեւ գործակցութեան եւ ցեղասպանութեանց ու տառապանքներու ներկայացման հնարաւորութիւնները, անոնց զուգահեռ դրսեւորումը միջազգային գետնի վրայ որքանո՞վ կը նպաստեն երկու ցեղասպանութիւններու ճանաչման, հայրենի պատմաբանը յայտնեց:

Յ. Մ.- Մեզնից է կախուած: Հայերից եւ յոյներից: Այսինքն` մեր հետեւողականութիւնից, մեր նպատակասլացութիւնից, խնդիրների յստակ դրուած մեր գիծից եւ յստակ պատասխաններից: Յուսամ, որ ժամանակ անց այս վերաբերմունքը կը փոխուի: Դա մեծ չափով կապուած է նաեւ, թէ ի՛նչ եւ ինչպէ՛ս կը մատուցուեն խնդրի քննարկումները գիտաժողովներում: Եթէ լինեն թեմաթիկ բաժանումներ, ուր հետազօտողները հրաւիրուեն հէնց միայն որպէս որոշակի թեմաների մասնագէտներ, աւելի ճիշդ կը լինի, աւելի մասնագիտական: Կրկնում եմ, ոչ թէ հասարակական, քաղաքական գործիչներ հրաւիրուեն, այլեւ` հետազօտողներ: Այդ դէպքում գործը աւելի լաւ արդիւնք կարող է տալ: Վերջին հաշուով, իմ խօսքիս մէջ նշեցի, որ Ցեղասպանութեան ճանաչումը ինքնանպատակ չէ. 27 երկիր ճանաչել կամ 120` շատ կարեւոր է, դա ազգային անվտանգութեան խնդիր է: Ինչքան շատ ճանաչեն, այնքան Թուրքիայի կողմից վտանգը, կարելի է ասել, աւելի կը նուազի: Եւ դրանք նաեւ իւրատեսակ ճնշման ձեւեր են թրքական հասարակութեան վրայ: Ի վերջոյ, անոնք պէտք է գիտակցին, որ այսպիսի բան եղած է: Այդ երկրի քաղաքացիները իրենց ընտրական ձայներով պէտք է որոշեն ճիշդ ճանապարհը: Այնպէս որ, ճանաչումները ինքնանպատակ չեն: Եւ եթէ, ի վերջոյ, մեր հարեւան երկիրը ընդունի ցեղասպանութիւն կատարելու գործում իր պատասխանատուութիւնը, մենք կարող ենք ասել, իմ անձնական կարծիքով, թէ հարաւային կողմից ռազմական յարձակման չենք ենթարկուիր: Այսինքն մենք մեր արտաքին քաղաքականութեան մէջ կարող ենք աւելի ինքնուրոյն դառնալ: Ես յիշատակեցի, որ քանի դեռ հարցը ներկայացւում է որպէս «յաւերժական թշնամի», ստիպուած` պէտք է ունենանք «յաւերժական բարեկամ»: Յաւերժական բարեկամը կապուած է յաւերժական թշնամու առկայութեան հետ: Երբ որ կարողանանք հարցի մի մասը լուծել, մենք աւելի անկախ կը լինենք:

Կը կրկնեմ, սա իմ անձնական կարծիքն է եւ կապ չունի իմ պաշտօնիս հետ:

(Շար. 2 եւ վերջ)