«ՍԻՎԻԼՆԵԹ»Ի ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ ԼՈՆՏՈՆԻ IHS Markit ՀԵՏԱԶՕՏԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԻ ԱՒԱԳ ՎԵՐԼՈՒԾԱԲԱՆ ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆԻ ՀԵՏ
04 ՓԵՏՐՈՒԱՐ 2020 – ԿԻԶԱԿԷՏ:
Հիբրիդային Պատերազմ, Բարեփոխումներ, Ռազմավարական Հաղորդակցութիւն
Պատրաստեց՝ ԼՈՒՍԻՆԷ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ
Վերջին շրջանում Հայաստանի բարձրագոյն օղակները՝ ի դէմս վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի եւ Անվտանգութեան խորհրդի քարտուղար Արմէն Գրիգորեանի, խօսում են Հայաստանում հիբրիդային յեղաշրջման մասին: Լոնդոնի IHS Markit հետազօտական կենտրոնի աւագ վերլուծաբան Լիլիթ Գէորգեանի հետ «Սիվիլնեթ»ից Ստելլա Մեհրաբեկեանը խօսել է այդ յայտարարութիւնների, Հայաստանում տեղեկատուական պատերազմի, բարեփոխումների շուրջ:
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Ամիսներ առաջ դուք հանգամանալից ներկայացրիք հիբրիդային (համացանցային-Խմբ.) պատերազմի հայաստանեան խորապատկերը, խօսեցիք դրա տեղեկատուական բաղադրիչի մասին: Այդ շրջանում այդ եզրոյթը կարծես դեռ շատ չէր շրջանառւում: Վերջին շաբաթներին Հայաստանի բարձրագոյն օղակները՝ ի դէմս վարչապետի եւ Անվտանգութեան խորհրդի քարտուղարի, մի քանի անգամ յայտարարել են, որ Հայաստանում եղել է «հիբրիդային յեղաշրջման գործընթաց», «հիբրիդային նախապատրաստութիւններ». ես բառացի մէջբերում եմ Նիկոլ Փաշինեանի յայտարարութիւնը Կապանի ասուլիսում: Ձեր դիտարկմամբ՝ Հայաստանում տեղի ունեցողն իսկապէս տեղաւորւո՞ւմ է այդ տրամաբանութեան մէջ:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Իմ նախորդ հարցազրոյցում ես հէնց դա փորձեցի նկարագրել՝ ներկայացնել, որ տեղեկատուական պատերազմը կամ արշաւները ընդամէնը մի փոքր մասն են այսպէս կոչուած հիբրիդային կամ ոչ կոնվենցիոն (պայմանագրային-Խմբ.) պատերազմի: Եւ ի վերջոյ, այստեղ կարեւորը «պատերազմ» բառն է, որովհետեւ դրանք ռազմական գործողութիւններին համարժէք գործողութիւններ են, որոնք ունեն կոնկրետ (յստակ-Խմբ.) նպատակ: Յեղաշրջումը կարող էր լինել այդ նպատակներից մէկը: Իհարկէ, այդ նպատակին հասնելու տարրերը բազմաշերտ են: Դա սոցիալական (ընկերային-Խմբ.) ցանցերով, ֆէյսբուքեան կեղծ հաշիւներով մեսեջներ կամ պատգամներ տարածելը կամ նախկին ռեժիմի կողմից կառավարուող կամ նրանց պատկանող մամուլի միջոցով ապատեղեկատուութիւն տարածելը չէ միայն: Ես չգիտեմ, թէ յեղաշրջման ինչ փորձ է եղել, մանրամասները ինձ հասանելի չեն, բայց կարող եմ ասել, որ ապատեղեկատուութիւնը եւ հիբրիդային տեղեկատուական պատերազմը Հայաստանում միայն չեն վերացել, այլեւ, ինչպէս վերջերս նկատեցի, բաւականին ուժեղացել եւ ինտենսիւացել են (յաճախակի դարձած-Խմբ.):
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Ի՞նչ պէտք է անել իրավիճակը մեղմելու համար՝ հաշուի առնելով, որ այդ ամէնն առաջին հերթին հարուածում է հէնց հանրութեանը եւ քաղաքացիներին, որոնք տեղեկատուութեան հիմնական եւ գլխաւոր սպառողն են:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Այո՛: Երբ խօսում ենք ինտենսիւացման մասին, այստեղ մի քանի բաղադրիչներ կան: Ես մտածեցի, որ այդ պայքարը մղող, այսինքն՝ առաջամարտիկներ համարուող որոշ խմբեր անգամ հանդիպումներ են կազմակերպել օտարերկրեայ դիւանագիտական ներկայացուցիչների, օրինակ՝ Իրանի ներկայացուցիչների հետ: Սա ուղղակի մէկ օրինակ եմ բերում: Խնդիրը հետեւեալն է: Պէտք է հայեցակարգային մակարդակով ճիշդ վերլուծել, թէ ինչ է ոչ կոնվենցիոն (դասական-Խմբ.) պատերազմը, որոնք են դրա ներքին բաղադրիչները եւ ովքեր են արտաքին հովանաւորողները: Եւ այս համատեքստում պէտք է արդէն մարտավարական որոշում ընդունել: Մարտավարական որոշման մաս կարող է լինել այն, որ նախ պէտք է բացայայտել այդ ցանցը, օղակը, եւ ոչ միայն տեղեկատուական աղբիւրները, այլ քաղաքական ակումբները, քաղաքական կուսակցութիւնները, քաղաքական գործիչներին, օլիգարխիայի ներկայացուցիչներին, այսինքն՝ ամբողջ ցանցը, որը ծառայում է այս արշաւին:
Հիբրիդային պատերազմի թիրախը միայն Նիկոլ Փաշինեանի կառավարութիւնը չէ։
Իմ կարծիքով՝ ներկայիս իշխանութիւնները խուսափում են կամ չեն ցանկանում սա անել՝ թերեւս մտահոգուած լինելով արտաքին քաղաքական խնդիրներով՝ մասնաւորապէս դէպի Ռուսաստան տանող թելերով: Ի վերջոյ, նման արշաւը ռազմական ուժին համարժէք արշաւ է, որը անպայման քայքայիչ ազդեցութիւն է ունենում հանրութեան եւ յատկապէս քաղաքական դաշտի վրայ: Մէկ բան կը ցանկանամ այստեղ նշել: Հիբրիդային պատերազմի թիրախը միայն Նիկոլ Փաշինեանի կառավարութիւնը չէ: Թիրախը նաեւ առողջ ընդդիմութիւնն է, այն ընդդիմութիւնը, որը կը կարողանայ ի վերջոյ ուժեղանալ եւ փոխարինել ներկայիս իշխանութեանը, քանի որ ինչպէս եւ բոլոր իշխանութիւնները, սա էլ պէտք է փոխուի: Նման պառակտումը, արշաւը եւ հիբրիդային պատերազմ վարող ինստիտուտների (հիմնարկներու-Խմբ.) արմատականացումը Հայաստանում ապագայի համար շատ վտանգաւոր է:
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Ոչ վաղ անցեալում մի քանի դէպք գրանցուել է, երբ Ազգային անվտանգութեան ծառայութիւնը բացայայտել է կեղծ օգտահաշիւներ, ձերբակալել դրանց հետեւում կանգնած անձանց: Դա ոչ միանշանակ է ընկալուել շատերի կողմից: Ոմանք դա դիտարկել են որպէս խօսքի ազատութեան ոտնահարում եւ այլն: Ի՞նչ կ՛ասէք այս տեսանկիւնից:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Եթէ ռազմավարական մօտեցում չկայ խնդրին, այսինքն՝ սա չի բացատրւում, համատեքստը չի բացատրւում, նորից ռազմավարական հաղորդակցութեան խնդիր կայ, այսինքն՝ ո՞րն է խնդիրը, ինչպէ՞ս է սա վնասում հանրութեանը, որո՞նք են բաղադրիչները եւ ի՞նչ քայլեր պէտք է անի պետութիւնը՝ ազգային անվտանգութիւնից ելնելով: Բնականաբար սպորատիկ (ցիրուցան-Խմբ.) քայլերը հակազդեցութիւն կը տեսնեն հէնց նոյն այդ արշաւը վարողների կողմից կամ նոյն առողջ ընդդիմութեան կողմից, որը պահանջում է աւելի համակարգուած մօտեցում: Ինչ վերաբերում է խօսքի ազատութեանը, ապա Արեւմուտքում բաւականին ակտիւ քայլեր են տարւում հէնց խօսքի ազատութիւնը հիբրիդային պատերազմից փրկելու համար: Այստեղ պաշտպանութիւն գրեթէ չկայ, այսինքն՝ խօսքի ազատութեան այդ կեղծ քօղի տակ պաշտպանուելը շատ թոյլ պաշտպանութիւն է: Խնդիրն այլ է: Խնդիրը այս հարցին համակարգուած մօտենալը եւ բոլոր օղակները բացայայտելն է, իսկ դա նշանակում է, որ պէտք է նաեւ լուրջ զբաղուել, աւելի խորքային մօտեցում ցուցաբերել, ցոյց տալ, թէ օրինակ օլիգարխիայի ո՛ր ներկայացուցիչները ինչ դեր ունեն, բոլոր ֆինանսական կապերը, ֆինանսաւորումը մամուլի տարբեր ռեսուրսների (աղբիւրներու-Խմբ.) հետեւում, տակտիկան (մարտավարութիւնը-Խմբ.), նպատակները, որովհետեւ, ինչպէս ասացի, սա միայն կառավարութեան դէմ չէ, սա Հայաստանի ազգային անվտանգութեան խնդիր է եւ Հայաստանի շահերի դէմ է: Եւ ես պէտք է նշեմ, որ միայն բաւարարուել այն բացատրութեամբ, թէ արշաւը կոնկրետ կառավարութեան կամ դրա որոշ անդամների դէմ է, շատ կարճատես եւ նեղ մօտեցում է հիբրիդային պատերազմին:
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Եթէ գանք ընդհանուր բարեփոխումների գործընթացին Հայաստանում, դուք էլ խօսեցիք ռազմավարական հաղորդակցութեան մասին, իշխանութիւնները նախատեսել են մի շարք բարեփոխումներ մի շարք ոլորտներում, որոնք միշտ չէ, որ կրկին միանշանակ են ընդունւում: Կան դժգոհութիւններ, բողոքի ցոյցեր, առնուազն մտահոգութիւններ: Ինչպէ՞ս էք գնահատում ընդհանուր գործընթացը: Արդեօք դիմադրութիւնը նաեւ տրամաբանական եւ որոշ առումով սպասելի՞ արձագանգ է, թէ, այդուհանդերձ, բարեփոխումների իրականացման հարցում ինչ-որ բան այն չէ, օրինակ՝ այն, թէ ինչպէս են դրանք նախապատրաստւում եւ մատուցւում հանրութեանը:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Երկու խնդիր կայ: Մէկը դրական է, միւսը՝ բացասական: Դրականն այն է, որ Հայաստանի քաղաքական դաշտը վերափոխւում է, որքան էլ որ հիմնական լրատուական դաշտը դիտաւորեալ լցուել է աղբով: Մարդկանց բողոքելը, դժգոհելը, սուր կարծիքներ արտայայտելը, ի վերջոյ, այդ քաղաքական գործընթացի մի մասն է, որ տարիների ընթացքում աւելի ինստիտուցիոնալ կը դառնան, կը ստեղծուեն տարբեր շահեր ներկայացնող խմբեր եւ այլն: Այսինքն՝ տեսնում ենք սաղմնային վիճակը: Թէ ինչպէս է առողջ քաղաքական կեանքը հէնց նոյն եւրոպական երկրներում ծաւալւում, կարող եմ բերել հէնց Ֆրանսիայի օրինակը, որտեղ արդէն երկար ժամանակ է՝ ցոյցեր են տեղի ունենում: Սա՝ մի կողմը: Կառավարութիւնը ունի մի քանի թերութիւն: Սա արդէն երկրորդ, ոչ այնքան լաւ լուրն է: Դա նաեւ հէնց իր յեղափոխական բնոյթից է, այն պատճառով, որ բաւականին հապճեպ պէտք է կառավարութիւն եւ նաեւ իշխող կուսակցութիւն ստեղծուէր: Եւ այս ընթացքում, մի քանի ճակատով նաեւ պայքարելով, այո, յստակ է, որ այդ հաղորդակցման եւ հանրութեան, առողջ ընդդիմութեան շահագրգիռ կողմերի հետ աշխատելու գործընթացը դեռ սկզբնական վիճակում է, եւ դրա համար էլ նման արձագանգներ են լինում: Դա հեշտ է ուղղել, պարզապէս պէտք է ունենալ ճիշդ հաղորդակցութեան մեթոդներ (եղանակներ-Խմբ.), շարունակական համագործակցութեան մեթոդներ, այսինքն՝ չկտրուել, այստեղ նորից պիտի յետ գնամ այդ նոյն հիբրիդային պատերազմին, չտրուել փոքրիկ սկանդալների (գայթակղութիւններու-Խմբ.) այդ տակտիկային, փորձել օգնել առողջ ընդդիմութեանը առաջին պլան (մակարդակ-Խմբ.) գալու: Իմ կարծիքով՝ ամենամեծ հարցերից մէկը, որ Փաշինեանի կառավարութիւնը ունի, դա առողջ ընդդիմութեանը ամէն կերպ աջակցնելն ու ուժեղացնելն է: Այլապէս այն կարող է է՛լ աւելի ներքաշուել դիտաւորեալ տարուող այս հիբրիդային պատերազմի մէջ, որի արդիւնքում թէ՛ ներքին քաղաքական ձախողումներ կ՛ունենանք, թէ՛ նաեւ արտաքին քաղաքական, որովհետեւ այս երկուսը իրար հետ խիստ կապակցուած են: Սա ներքին քաղաքական խնդիր չէ:
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Եւ վերջում կրկին մի մէջբերում ձեր հարցազրոյցներից մէկից. «Յեղափոխութիւնը կարող է պարտուել, եթէ չունենայ տեսլական, թէ ինչպէս են փոփոխութիւնները կատարուելու, կարող է պարտուել արտաքին ուժերի ազդեցութեան պատճառով»: Այսօր Հայաստանում այս վտանգներն առկա՞յ են, թէ ոչ:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Այո՛, առկայ են: Եւ խնդիրները, որոնց մասին քիչ առաջ խօսեցինք, հէնց նաեւ դրա պատճառով են: Բացի ընդհանուր տեսլական ունենալուց, նոյն այդ բարեփոխումների մասին, փոփոխութիւնների մասին որ խօսում ենք, դրանք պէտք է ունենան յստակ ճանապարհային քարտէզ, թէ ինչպէս են իրականացուելու: Եւ ի վերջոյ, Հայաստանում յեղափոխութիւն տեղի ունեցաւ ոչ թէ, որ մէկ հոգի՝ Սերժ Սարգսեանը, ընտրել էր իշխանութեան մնալ, այլ որովհետեւ Հայաստանում օլիգարխիան եւ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը Հայաստանին բերեցին ազգային անվտանգութեան ճգնաժամի: Թէ՛ տնտեսական, թէ՛ ազգային անվտանգութեան առումով Հայաստանը ճգնաժամի մէջ էր, եւ դեռ քայլեր են պէտք այդ անդունդից հետ գալու համար: Այստեղ կարեւոր է յստակ ճանապարհային քարտէզ, թէ ինչպէս է օլիգարխիան վերացուելու:
Բարեփոխումները պէտք է ունենան յստակ ճանապարհային քարտէզ։
Իսկ իմ կարծիքով՝ դրա համար նախեւառաջ պէտք է ընդունեն, որ օլիգարխիան բաւականին հզօր եւ լաւ վիճակում է մնում: Երկրորդ ամենակարեւոր խնդիրներից մէկը Ռուսաստանի հետ յարաբերութիւնների վերաբալանսաւորումն (վերահաւասարակշռումը-Խմբ.) է: Եւ նորից այդ թիկունքում գործող հինգերորդ շարասեան խնդիրը մնում է: Խիստ կարեւոր է ուժային կառոյցների եւ դատական կառոյցների արագ բարեփոխումը: Սրանք այն կառոյցներն են, որտեղ նախկին ռեժիմից (վարչակարգէն-Խմբ.) շատերն են շահել: Այս տեսլականի բացակայութիւնը եւ առողջ ընդդիմութեան թուլութիւնը նաեւ շատերին հիմք է տալիս մտածելու, որ մէկ, երկու կամ երեք տարի համբերելու դէպքում հին ուժերը՝ նաեւ դրսի օգնութեամբ, կը կարողնան ի վերջոյ նոր, կեղծ կուսակցութիւններից ստեղծել դաշինք, բլոկ, որը թարմ նոր քաղաքական առաջնորդի գլխաւորութեամբ կարող է նորից վերարտադրուել եւ յետ գալ: Եւ ի վերջոյ, սա բերում է ամենամեծ խնդրին, բացի այդ տեսլականից, ամենակարեւոր հրամայականին. դա հին ռեժիմին քաղաքական գնահատական տալն է եւ բացատրելը, թէ ինչպէս բռնազաւթուեց իշխանութիւնը Հայաստանում, դրա պատճառով որքան զոհեր, որքան ռազմական, տնտեսական եւ այլ կորուստներ կրեց երկիրը եւ ի վերջոյ նաեւ տարանջատել այդ կեղծ վերածնուող ընդդիմութիւնը՝ ի դէմս նախկին ռեժիմի (վարչակարգի-Խմբ.) ներկայացուցիչների: Հիմա Հայաստանում, բացի այդ բարեփոխումներից, շատ կարեւոր է նաեւ քաղաքական դաշտի ձեւաւորման տեսլականը եւ առողջ ընդդիմութեանը ամէն կերպ աջակցելը:
ՍՏԵԼԼԱ ՄԵՀՐԱԲԵԿԵԱՆ.- Դատական բարեփոխումների մասին. արդեօք այսօր Հայաստանում դատական բարեփոխումները ճի՞շդ ճանապարհով են ընթանում, կամ արդեօք այսօր ընդհանրապէս կա՞ն դատական բարեփոխումներ Հայաստանում:
ԼԻԼԻԹ ԳԷՈՐԳԵԱՆ.- Առայժմ որեւէ կերպ չեմ կարող պնդել, որ ընթանում են բարեփոխումներ: Միեւնոյն ժամանակ, նաեւ պէտք է ասեմ, որ ներկայիս կառավարութեան գործելաոճից ելնելով՝ քանի որ ռազմավարական հաղորդակցութիւնը այնքան էլ դեռ զարգացած չէ, վստահ չեմ, թէ արդեօք նման ծրագիր քննարկւում է. դա ամենացաւոտ եւ ամենադժուար բարեփոխումներից մէկն է:
Դատական բարեփոխումներն ամենաբարդն են եւ ամենացաւոտը։
Պէտք է նաեւ ընդունել, որ կառավարութեան համար հեշտ չէ միանգամից դատական կամ ուժային կառոյցները փոխել: Իհարկէ նաեւ պէտք է նշեմ ԱԱԾն այս համատեքստում: Սրանք շատ դժուար բարեփոխումներ են, որտեղ միայն կառավարութիւնը չի կարող ամէն ինչ գլուխ բերել: Սա հանրութեան բոլոր առողջ ուժերի հետ համատեղ քայլեր են, որովհետեւ դրանք պետականաշինական քայլեր են: Հայաստանը պարզապէս ընտրութեան արդիւնքում նոր իշխանութիւն ձեռք չի բերել, Հայաստանը դժուար կացութեան մէջ է: Մօտակայ տարիների ընթացքում ինստիտուտներ պէտք է ձեւաւորուեն, մաքրուեն եւ ձեւաւորուեն: Իսկ սա մէկ կառավարութիւն մէկ փոքր թիմով դժուար թէ կարողանայ անել:
asbarez.com/arm/363179/ՍԻՎԻԼՆԵԹԻ-ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑԸ-ԼՈՆՏՈՆԻ-ihs-markit-ՀԵ/
