ՎՐԷԺ ԱՐՄԷՆ – Իրենց ծառայած հաւաքականութիւններու իրավիճակներուն եւ կարիքներուն լոյսին տակ կուսակցութիւնները պարբերաբար կը վերանային,,,
24 ՓԵՏՐՈՒԱՐ 2020 – ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ:
Անփոփոխելին Եւ Փոփոխելին
ՎՐԷԺ-ԱՐՄԷՆ
Իրենց ծառայած հաւաքականութիւններու իրավիճակներուն եւ կարիքներուն լոյսին տակ կուսակցութիւնները պարբերաբար կը վերանային իրենց ծրագիրն ու կանոնագիրը` պատշաճելու համար կեանքի նոր կացութիւններուն ու պահանջներուն կամ… իրենց հաշիւը կը փակեն պատմութեան հետ: Այդ հաշուեփակը կրնայ մէկ օրէն միւսը ըլլալ կամ երկար ժամանակի վրայ տարածուիլ, բայց ի վերջոյ անխուսափելի կը դառնայ:
Միայն բռնապետական կարգերու տակ իրերը իրենց բնական ընթացքը չեն ունենար, արհեստականօրէն կ՛երկարի միահեծան իշխող կուսակցութիւններու կեանքը, սակայն անոնք եւս օր մը կ՛անհետանան պատմութեան բեմէն, ընդհանրապէս` բռնի ուժով:
Այդպէս է եղած բոլոր ազգերու պարագային, այդպէս է եղած նաեւ մեր պարագային, եւ եթէ աչք մը նետենք միայն մեր վերջին երեսնամեակի` վերանկախացած Հայաստանի անցած ուղիին վրայ, չենք կրնար չտեսնել, թէ ինչպէ՛ս մէկը միւսին ետեւէն բուսած կուսակցութիւններ մէկը միւսին ետեւէն ալ քաշուեցան հրապարակէն: Ապագայ պատմաբանը կրնայ որոնել այդ երեւոյթին պատճառները, վերլուծել ու դասեր քաղել անկէ, սակայն ինծի կը թուի, թէ այնքան ալ դժուար չէ բնորոշել այդ պատճառներէն ոմանք, ինչպէս` ժողովուրդի կարիքներէն ու անմիջական մտահոգութիւններէն խզուիլը, օտար` արտաքին ուժերու կողմէ խրախուսուած ու մէջտեղ եկած ըլլալը, անհատներու քմահաճոյքներուն ու փառատենչութիւններուն շուրջ յառաջացած ըլլալը եւ այլն:
Այլոց նման` ՀՅ Դաշնակցութիւնն ալ պարտաւորութիւնը ունի ինքնաքննութիւն կատարելու պարբերաբար եւ վերանայելու իր ծրագիրը, կանոնագիրն ու ռազմավարութիւնը: Իւրաքանչիւր Ընդհանուր ժողով օրակարգի վրայ ունի ռազմավարութեա՛ն քննարկումը, իսկ ժամանակ առ ժամանակ գումարուող արտակարգ ժողովները` ծրագրի ու կանոնագրի վերամշակումը` օրուան հրամայականներուն ընդառաջ:
Ահա ներկայիս կանոնագրի բարեփոխութեան գործընթացին մէջ է, որ կը մտնենք, ու կ՛արժէ հրապարակային խորհրդածութեան նիւթ դարձնել զայն:
Սոյն յօդուածին նպատակն է սեղանի վրայ դնել այն սկզբունքներն ու տրամադրութիւնները, որոնք չե՛ն կրնար փոփոխութեան ենթարկուիլ, իսկ եթէ ենթարկուին, կրնան դիմափոխ ընել կուսակցութիւնը, նոյնիսկ` ա՛յն աստիճան դիմափոխ, որ ճիգը դառնայ անհեթեթ, ու նախընտրելի ըլլայ ստեղծել նոր կուսակցութիւն մը` փոխանակ եղածը փոխելու:
Արդ, ո՞րն է այն առաջին ու հիմնական, անսասանելի սկզբունքը, որ առանցքը կը կազմէ այս կուսակցութեան գոյութեան` ահա 130 տարիէ ի վեր:
Այդ` անձնազոհութեան երեւոյթն է, այն երեւոյթը, զոր որքա՜ն կուռ կերպով բանաձեւեր է մեր մեծ տեսաբանը` Նաւասարդեան Վահանը: Ի՞նչ կ՛ըսէ ան «Գաղափարների ոգին» (1951, Գահիրէ) իր հատորի ներածականին մէջ.
«Վաթսուն տարիներ առաջ գաղափարական մի հզօր կիրք մահը հազարաւորների համար հոգեկան վայելք դարձրեց:
«Ու ծայր տուաւ Յօժարների մի հանդիսաւոր երթ դէպի Գողգոթա, յօժար ոչ միայն հոգիով, այլեւ` մարմնով:
Ֆետայի՜…
«Այս մէկ հատիկ բառը պատռեց դարերի խաւարը ու հիմքից փոխեց մեր կեանքի պատկերը»:
Դաշնակցութեան կանոնագիրը կը բխի այս նուիրումի յօժարակամութենէն: Կանոնագիր չկա՜ր, երբ սկսաւ Յօժարներու այդ երթը: Կանոնագիրը հաստատուեցաւ յետոյ` ա՛յդ ոգիով ու ըմբռնումով:
Դաշնակցականէն պահանջուած երդումն ալ նուիրականացումն է այդ երթին.
«Կ՛երդնում պատուոյս եւ հայրենիքիս վրայ` միշտ հաւատարիմ մնալ Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան Ծրագրին, Կանոնագրին եւ որոշումներուն եւ բոլոր ուժերովս, իսկ եթէ հարկ ըլլայ` նաեւ կեանքիս գնով, ծառայել Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութեան դատին»:
Կանոնագրի մնացած պահանջներէն շատերը հիմնուած են այս երդումով ստանձնուած յանձնառութեան վրայ: Երդումը ինքը յստակ կը դնէ պարտաւորութիւնները.
– Հաւատարիմ ըլլալ Դաշնակցութեան ծրագրին
– Հաւատարիմ ըլլալ Դաշնակցութեան կանոնագրին
– Հաւատարիմ ըլլալ Դաշնակցութեան որոշումներուն:
Առանց այս երեք հաւատարմութիւններուն,- զուգահե՛ռ, նոյնաժամանակեա՛յ հաւատարմութիւններուն,- կարելի չէ դաշնակցական ըլլալ: Ընդունելով այդ երեքէն մէկը կամ երկուքը, բայց` ոչ երեքը միասին, կրնաս ըլլալ համակիր, կրնաս ըլլալ գործակից, բայց չես կրնար ըլլալ կուսակցական դաշնակցական: Այո՛, շատերս կը դաւանինք մենք մեզ` որպէս դաշնակցական, «սրտով» կամ «հոգիով» դաշնակցական, ինչ որ փաստ է նաեւ, որ Դաշնակցութիւնը միայն կուսակցութիւն չէ, ան է՛ նաեւ գաղափարական էութիւն, շարժո՛ւմ եւ ոգի՛, սակայն, ինչպէս դիտել կու տայ Նիկոլ Աղբալեան*, առանց կանոնագրային այս տրամադրութիւններուն ենթարկուելու` կարելի չէ կուսակցական ըլլալ:
Կայ աւելին ալ այդ երդումին մէջ.
«Բոլո՛ր ուժերովս…
Իսկ եթէ հարկ ըլլայ, նաեւ կեանքիս գնով
ծառայել Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութեան դատին»:
Սա նոյնն է, ինչ որ Վահան Նաւասարդեան կը նշէ որպէս «Յօժարների մի հանդիսաւոր երթ դէպի Գողգոթա»:
Կը կարծուէր, թէ անցա՜ծ են կեանքը նուիրաբերելու օրերը: Պատմութիւնը ցոյց տուաւ, թէ չե՛ն անցած: Արցախի ճակատը` վկա՛յ: Իցի՜ւ թէ հասնինք հոն, աշխարհը վերածուի մեր երազած դրախտին: Մինչ այդ սակայն տակաւին մեզմէ կրնայ պահանջուիլ այդ նուիրաբերումը:
«Բոլո՜ր ուժերովս». այս երկու բառերը կը բովանդակեն դաշնակցականին ամբո՛ղջ յանձնառութիւնը, ամբողջակա՛ն յանձնառութիւնը, որ չի սահմանափակուիր ժողովներու ներկայութեամբ ու անդամավճարի կատարումով, ձեռնարկներու մասնակցութեամբ ու իրեն վստահուած աշխատանքներու յանձանձումով:
Անձնական տենչեր, անձնական նպատակներ ու անձնական գործեր կը ստանան երկրորդական կարեւորութիւն` հաւաքական տենչերուն, նպատակներուն ու գործերուն դէմ յանդիման: Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութեան դատը անձնականէն առաջ կու գայ: Այդպէ՛ս է եղած անցեալին, այդպէս է, պէ՛տք է ըլլայ եւ այսօր: Սուրբ պսակի գիշերն իսկ ճակատ մեկնողներ կային այն ատեն, կան եւ այսօր:
Իսկ ճակատները միայն թշնամիին դիմաց չեն յարդարուած: Ճակատներ կան կեանքի բոլոր ոլորտներուն մէջ, ճակատներ, որոնց վրայ պիտի գտնուին դաշնակցականները ամէնուրեք, ճակատներ` ինքնութեան պաշտպանութեան, մարդկային իրաւունքներու պաշտպանութեան, մեր գոյութեան սպառնացող բոլոր իրավիճակներուն դէմ յանդիման: Հայաստանի եւ հայութեան ազատագրութիւնը այդ բոլոր ճակատներուն վրայ կը պատահի: Հայաստանի հզօրացումը, տնտեսական ամրակայումը նոյնպէս այդ ազատագրական պայքարին տարբեր երեսներն են:
Կազմական կանոններուն, այսինքն Կանոնագրի այլ յօդուածներէն անփոփոխելի կը մնան նաեւ անոնք, որոնք մեր ժողովրդավարական կեցուածքները, ինչպէս օրինակ, հարցերու քննարկումն ու բանաձեւումը կատարելը վարէն վեր` ամէնէն հիմնական մակարդակներէն` խումբերէն կամ ընկերական ընդհանուր ժողովներէն դէպի Շրջանային եւ հուսկ` Ընդհանուր ժողովները, իւրաքանչիւր ընկերոջ ձայնի` մէկ ձայնի իրաւունքը, այդ ձայնը արժեւորելու պարտաւորութի՛ւնը:
Անփոփոխելի է նոյնպէս անհատի դերին ըմբռնումը, այսինքն ժողովներու եւ մարմիններու գերադասութիւնը` անհատ ընկերոջ նկատմամբ, որքան ալ այդ ընկերը կարեւոր հանգամանք ունենայ: Չկայ կուսակցապետ, կուսակցութեան ղեկավար, կայ հաւաքական ղեկավարութիւն, որուն պարտականութիւնն է գործադրութիւնը ժողովներու որոշումներուն:
Վերջապէս, անփոփոխելի է գաղափարական կեդրոնացման եւ կազմակերպական ապակեդրոնացման յղացքը, որ կուսակցութիւնը կը պահէ որպէս մէկ կուռ ամբողջութիւն` միաժամանակ ընծայելով տեղական պայմաններուն համապատասխան գործունէութիւն եւ գործելակերպ մշակելու հնարաւորութիւնը:
Իսկ փոփոխելի կրնան ըլալ բոլոր այն յօդուածները, որոնց յստակացումով կամ բարելաւումով առաւել կը շեշտուին վերեւ նշուած անփոփոխելի սկզբունքները…
*Անհրաժեշտ է կարդալ Նիկոլ Աղբալեանի (Ն. Հանգոյց) «Մտածումներ Հ.Յ. Դաշնակցութեան մասին» գրքոյկը (Փարիզ 1930), որ ներառուած է նաեւ իր ամբողջական գործին մէջ:
www.aztagdaily.com/archives/465688
