Արցախի Արտաքին Գործոց Նախարարութեան Յայտարարութիւնը` Ազրպէյճանի Կողմէ Շուշիի Հայերու Կոտորածի 100-րդ Տարելիցին Առիթով
24 ՄԱՐՏ 2020 – ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ:
بريطانيا العظمى ، فرنسا وروسيا ،
وصف تصرفات الحكومة التركية تجاه الأرمن بأنها
“جرائم ضد الإنسانية والحضارة”
Ազրպէյճանի կողմէ Շուշիի հայերու կոտորածի 100-րդ տարելիցին առնչութեամբ Արցախի արտաքին գործոց նախարարութիւնը հրապարակեց յայտարարութիւն մը, որուն մէջ նշեց, թէ ներկայիս Արցախի իշխանութիւններն ու ժողովուրդը ամէն ջանք ի գործ կը դնեն Շուշիի վերածնունդի եւ, մասնաւորաբար` 100 տարի առաջ Ազրպէյճանական իշխանութիւններուն կողմէ ոչնչացուած քաղաքի մշակութային ժառանգութեան վերականգնման համար:
«100 տարի առաջ` 1920 թ. մարտի 23-ին նորաստեղծ Ադրբեջանական Դեմոկրատական Հանրապետութեան իշխանութիւններն իրականացրեցին այդ ժամանակ Արցախի վարչական եւ մշակութային կենտրոն Շուշիի հայ բնակչութեան կոտորածը: Այս հրէշաւոր յանցագործութեան հետեւանքով հազարաւոր հայեր սպաննուեցին, տասնեակ հազարաւորներ ստիպուած եղան դիմել փախուստի` լքելով իրենց տները, քաղաքի հայկական հատուածը թալանուեց, հրկիզուեց եւ ամբողջութեամբ աւերուեց:
«Շուշիի ողջ մնացած հայ բնակիչները, ովքեր քաղաքի բնակչութեան մեծամասնութիւնն էին կազմում, ամբողջութեամբ աքսորուեցին: Երբեմնի հայկական գեղեցիկ քաղաքի մեծ մասը դեռ երկար տարիներ մնաց աւերակների մեջ: Շուշիի հսկայական մշակութային ժառանգութիւնը ոչնչացուեց:
«Այս ոճրագործութեան մասշտաբներն ու դաժանութիւնն ապշեցրել էին կոտորածներից անմիջապէս յետոյ Շուշի այցելած ժամանակակիցներին, ովքեր նշել են, որ ջրհորները լցուած էին կանանց եւ երեխաների դիակներով: Ողբերգութիւնն այնքան խոր հետք է թողել քաղաքի եւ մթնոլորտի վրայ, որ նոյնիսկ 10 տարի անց մռայլ տպաւորութիւններ եւ ծանր զգացողութիւններ էր առաջացնում, ինչն արտացոլուել է քսաներորդ դարի ականաւոր ռուս գրողներից մէկի` Օսիպ Մանդելշտամի «Ֆայտոնչին» բանաստեղծութեան մէջ:
«Շուշիի կոտորածը ադրբեջանական իշխանութիւնների` Արցախը նուաճելու եւ հպատակեցնելու` երկու տարի տեւած փորձերի գագաթնակէտը դարձաւ:
«Հարաւային Կովկաս Թուրքիայի ներխուժման արդիւնքում ձեւաւորուած Ադրբեջանի` Արցախի նկատմամբ անզուսպ եւ ոչնչով չհիմնաւորուած տարածքային հաւակնութիւնները սկիզբ դրեցին ադրբեջանա-ղարաբաղեան հակամարտութեանը` ժամանակակից ընկալմամբ: Ադրբեջանական իշխանութիւնները փորձեցին թուրքական զօրքերի ուղղակի աջակցութեամբ հասնել իրենց նպատակին: Հետագայում թուրք սպաները եւ էմիսարները շարունակեցին օժանդակութիւն ցուցաբերել ադրբեջանական ռազմական կազմաւորումներին, այդ թւում` 1920 թ. Շուշիի կոտորածների կազմակերպման հարցում` փորձելով շարունակել հայերի ցեղասպանութիւնն արդէն Արեւելեան Հայաստանում:
«Հարաւային Կովկասի հանրապետութիւնների խորհրդայնացմանը յաջորդած Ադրբեջանին Արցախի բռնկեցմամբ խնդիրը չլուծուեց, քանի որ Արցախի հայ բնակչութեան հանդէպ ադրբեջանական իշխանութիւնների քաղաքականութիւնը փոխուել էր միայն ձեւով, բայց ոչ բովանդակութեամբ:
«1980-ական թթ. վերջին եւ 1990-ական թթ. սկզբին Խորհրդային Միութեան փլուզման գործընթացի սկիզբը կրկին արդիական դարձրեց Արցախի հայ բնակչութեան ֆիզիքական անվտանգութեան խնդիրը: Ի պատասխան Արցախի ժողովրդի` Հայաստանի հետ վերամիաւորման խաղաղ պահանջներին, Ադրբեջանում թափ առաւ հայերի զանգուածային սպանութիւնների եւ ջարդերի ալիքը: Հազարաւոր հայեր սպաննուեցին եւ խեղումներ ստացան, հարիւր հազարաւորներ` աքսորուեցին: 1988-1990 թթ. հայկական ջարդերը 1920 թ. Շուշիի կոտորածների շարունակութիւնը դարձան եւ ակնառու կերպով ցոյց տուեցին, որ անգամ 70 տարի անց չէին փոխուել ադրբեջանական իշխանութիւնների ո՛չ նպատակները եւ ո՛չ էլ մեթոդները:
«Միայն շնորհիւ Արցախի ժողովրդի ինքնակազմակերպման, որ ստեղծել էր արդիւնաւէտ գործող պետութիւն` բոլոր անհրաժեշտ ինստիտուտներով, ներառեալ` մարտունակ բանակը, ինչպէս նաեւ համայն հայութեան աջակցութեան` յաջողուեց ետ մղել 1991-1994 թթ. Ադրբեջանի զինուած ագրեսիան եւ թոյլ չտալ Արցախում Շուշիի սցենարի կրկնութիւնը` սակայն արդէն աւելի մեծ մասշտաբներով:
«Այսօր Արցախի իշխանութիւններն ու ժողովուրդը գործադրում են բոլոր ջանքերը Շուշիի վերածննդի եւ, մասնավորապես` ադրբեջանական իշխանութիւնների կողմից ոչնչացուած քաղաքի մշակութային ժառանգութեան վերականգնման համար», նշուեցաւ յայտարարութեան մէջ:
www.aztagdaily.com/archives/469435
