ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ – Սահմանին Ռազմական Բախումներից` Ծիրանաջարդի… Մոսկուայի Շուկաներում

ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ – Սահմանին Ռազմական Բախումներից` Ծիրանաջարդի… Մոսկուայի Շուկաներում

30 ՅՈՒԼԻՍ 2020 – ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ – ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ:

ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ
Քաղաքական վերլուծաբան

Վերնագրի այդ ձեւակերպումը հեղինակի յօրինած հումորի արտայայտութիւն կամ տնազի փորձ չէ: Ամէնեւին: Դա մերօրեայ իրողութիւն է: Հնարաւոր է` ինչ որ չափով զաւեշտալի, բայց անառարկելի: Հանրայայտ փաստ: Հանրայայտ, այո՛, աշխարհում:

Անգամ` աննախադէպ` մարդկութեան պատմութեան մէջ: Եւ այդ, յիրաւի, անժխտելի իրողութիւնը, որ հաւանական է հետագայում արձանագրուի պատմութեան դասագրքերում, համայն աշխարհին մատուցել է ոչ այլ ոք, քան մեր հարեւան ազրպէյճանական ժողովուրդը: Կարծում եմ` այս իրողութիւնից յետոյ աշխարհում ոչ ոք այլեւս իրաւունք չի ունենայ բարձրաձայնելու, թէ այդ ազգային հանրութիւնը երբեւէ ոչինչ մտապահելի չի տուել մարդկութեան պատմութեանը, եւ որ չկայ ու երբեք չի եղել ազրպէյճանական քաղաքակրթութիւն:

Ինչպէ՞ս կարելի է այդպէս մտածել: Ահա հակառակի ակնյայտ ապացոյցը` հայկական ծիրանի բերքի ջարդը Մոսկուայի շուկաներում, որ իրականացրին նոյն այդ հանրութեան ներկայացուցիչները` արտաքուստ առնական ու հնարաւոր է բաւական խիզախ ազրպէյճանցի երիտասարդներ` ոտքերի հատու, վճռական շարժումներով կոխկռտելով արկղների այդ արեւահամ, հիւթալի ողջ պարունակութիւնը:

Չգիտեմ, նրանք, ովքեր դիտել են համացանցում եւ ազրպէյճանական լրատուամիջոցների ելեկտրոնային կայքերում սփռուած այդ պատմական տեսաժապաւէնը, նկատե՞լ են, արդեօք, յանցանաց մէկ բաւական նրբացուցիչ հանգամանք. մինչ կը կոխկռտէին Հայաստանից մոսկովեան շուկայ վաճառքի բերուած ծիրանի արկղները, ազրպէյճանցի այդ իգիթները նախապէս կշռել են տուել ու գնել դրանք, այսինքն` առաջարկուած գնով վճարել են դրանց դիմաց ու նոր միայն ինքնաբուխ, ինքնամոռաց անցել այլեւս իրենց սեփականութիւնը դարձած մթերքի կոխկռտուք-ջարդին:

Ի՞նչ պակաս քաղաքակրթական արժէք է թէկուզ հենց այդ միակ դրուագը, որ աներկբայ վկայում է, թէ քոչուոր-խաշնարածների նրանց մարդկային կեցուածքի վրայ ինչ աստիճան նպաստաւոր ազդեցութիւն է գործել Ազրպէյճանից դուրս` այլ երկրների բարեկիրթ միջավայրերում ապրելու հանգամանքը: Այլապէս, եթէ նոյն գործողութիւնը տեղի ունենար, ասենք, Պաքուի կամ Ազրպէյճանի մէկ այլ բնակավայրի շուկաներից մէկում, ապա քիչ է ասել, թէ նախապէս չէին վճարի ապրանքի համար, աւելին` ապրանքի հետ միասին մահացու ջարդուխուրդ կ՛անէին նաեւ հայ ապրանքատիրոջը:

Ինչպէս որ դա տեղի ունեցաւ անցեալ դարի 80-ականների վերջերին եւ 90-ականների սկզբներին` ազրպէյճանական գազազած ամբոխի կողմից Սումկայիթում, Կիրովապատ-Գանձակում, Պաքւում, Ազրպէյճանի միւս այլ բնակավայրերում` հայ խաղաղ բնակչութեան ջարդ ու կոտորածների, բռնատեղահանումների տարիներին: Ի հարկէ, մոսկովեան այդ միջադէպի ժամանակ նոյնպէս զգացւում էր, թէ ի՛նչ աստիճան գազազած էին ծիրանաջարդի «հերոսները», բայց համաձայնենք, որ օտար միջավայրը թէկուզ փոքր ինչ չափով, բայց, այնուամենայնիւ, դրականօրէն է ազդել նրանց պահուածքի վրայ` ստիպելով հնարաւորինս զսպել, սահմանափակել գիշատչի իրենց գենետիկ, սերնդէ-սերունդ արեան հետ մէկտեղ փոխանցուող արիւնարբու էութիւնը:

Այնուամենայնիւ, հնարաւոր է` ըստ էութեան միամիտ հարց է ծագում. ինչո՞ւ տեղի ունեցաւ մոսկովեան ծիրանաջարդը, ի՞նչն էր դրդապատճառը: Կարծում եմ` բոլորիս համար էլ պարզ ու հասկանալի է պատասխանը: Բայց, ամէն դէպքում, աւելորդ չհամարենք եւս մէկ անգամ յետադարձ հայեացք ածել իրողութեան պատճառահետեւանքային կապին:

Ազրպէյճանն ահա այս էլ ո՛րերորդ անգամ խայտառակ ձախողում է կրել իր հերթական արկածախնդրութեան մէջ, այս անգամ` ազրպէյճանա-հայկական պետական սահմանի Թովուզ-Տաւուշ հատուածում յուլիսի 12-ին իր նախաձեռնած ռազմական բախումներում, ինչն ուղեկցուել է նրա զօրքերի կենդանի ուժի, զինապաշարի եւ դիրքային զգալի կորուստներով: Թէ ինչո՛ւ յատկապէս այդ միջպետական սահմանն է ռազմական գործողութիւնների վայր ընտրուել, այլ ոչ թէ դրանց աւանդական թատերաբեմ հանդիսացող Արցախի Հանրապետութիւնը, ըստ իս, նաեւ այլ հայրենական եւ այլազգի վերլուծաբանների տեսակէտով` դրդապատճառները տարբեր են, որոնց մէջ Պաքուի համար առաջնայինը միջազգային հանրութեանը ցուցանելն է, որ հակամարտութիւնը միջպետական է, այսինքն` այն ոչ թէ Ազրպէյճանի եւ Արցախի միջեւ է, այլ Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի միջեւ` վերջինիս կողմից, Պաքուի իսկ արտայայտութեամբ, «բռնազաւթուած» Լեռնային Ղարաբաղի եւ նրա 7 յարակից շրջանների համար:

Պատահական չէ, որ ի տարբերութիւն հայկական կողմերի, Ազրպէյճանի իշխանութիւններն ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութիւնը մշտապէս ներկայացնում են ոչ այլ կերպ, քան «հայ-ազրպէյճանական լեռնային-ղարաբաղեան հակամարտութիւն» ձեւակերպմամբ:

Պաքուի տեսակէտով` դա հնարաւորութիւն է ընձեռում, նախ, Հայաստանը ներկայացնել որպէս յարձակողապաշտ երկիր, որի զօրքերն իբր թէ բռնազաւթել են հարեւան երկրի, այսինքն` Ազրպէյճանի, տարածքները: Ապա` դա նրան հիմք է տալիս մերժելու բանակցային գործընթացին պաշտօնական Ստեփանակերտի ուղղակի եւ համարժէք մասնակցութեան հնարաւորութիւնը, ինչը շարունակաբար պնդում են հայկական կողմերը: Յայտնի է, որ բանակցային կարգաւորմանը Ստեփանակերտի լիարժէք մասնակցութեանը սկզբունքօրէն դէմ չեն նաեւ ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահները, սակայն հարցի վերջնական լուծումը Երեւանի եւ Պաքուի հայեցողութեանը թողնելու վերապահութեամբ:

Ինչ խօսք, համանախագահները նոյնպէս գիտակցում են, որ, նախ, տուեալ հակամարտութիւնը ծագել է Ազրպէյճանի եւ Արցախի միջեւ, հետեւապէս հէնց նրանք պէտք է առաջին հերթին դէմ առ դէմ բանակցեն խնդրի կարգաւորման շուրջ, քաջատեղեակ են, որ 1994 թուականի մայիսեան անժամկէտ հրադադարը հաստատուել է բանակցութիւններում պաշտօնական Ստեփանակերտի առանցքային դերակատարութեան շնորհիւ եւ տուած համաձայնութեան արդիւնքում:

Վերջապէս, միջազգային միջնորդները յստակ հասկանում ու պատկերացնում են, որ առանց Արցախի մասնակցութեան ապահովման դեռ երկար է տեւելու երեւի թէ իրենց համար էլ ծայր աստիճան միապաղաղ ու ձանձրալի այն տեղապտոյտը, որ գրեթէ քառորդ դար ի վեր արձանագրւում է բանակցայն գործընթացում:

Պաքուն, ի հարկէ, յամառօրէն շարունակում է կառչած մնալ իր որդեգրած կոշտ ու անհեռանկար դիրքորոշմանը` կտրականապէս մերժելով Ստեփանակերտի ներկայութիւնը բանակցային սեղանի շուրջ: Եւ ահա, որպէսզի եւս մէկ անգամ վերահաստատի կարգաւորման մասնակիցների իր նախընտրելի կազմը, այլ կերպ ասած` որպէսզի ապացուցի, թէ Լեռնային Ղարաբաղի եւ յարակից շրջանների համար իր պայքարը ոչ թէ Լեռնային Ղարաբաղի հետ է, այլ անմիջականօրէն Հայաստանի հետ, Պաքուն յուլիսեան ռազմական սադրանքի է դիմել հէնց Հայաստանի Հանրպետութեան հետ իր պետական սահմանում:

Կարծում եմ, արժէ համաձայնել, որ Ազրպէյճանի ռազմաքաղաքական ղեկավարութիւնը, չնայած մարտերի ընթացքում իր կրած զգալի կորուստերին, այսինքն` չնայած ակնյայտ ռազմական ձախողմանը, այնուամենայնիւ, որոշակի քաղաքական-քարոզչական յաջողութեան է հասել իր այդ սադրանքում: Ի դէպ, նոյն այդ կորուստները, այդ թւում նաեւ դրանց մարդկային գործօնը, փաստօրէն, այնքան էլ ծանր բեռ չեն Ազրպէյճանի իշխանութիւնների խղճի վրայ:

Պաքուի իշխանական կառոյցներում ընդունուած չէ նման պատճառներով հոգեկան տուայտանքներ ապրել: Անգամ կենդանի ուժի կորուստների կապակցութեամբ: Բայց ահա, ինչպէս նկատել էք, պատերազմական գործողութիւնները դադարեցնելու վերաբերեալ միջազգային կառոյցների եւ պետութիւնների ղեկավարների հնչեցրած կոչերն ուղղուած էին անմիջականօրէն Պաքուին եւ Երեւանին, ինչը գրեթէ անփոփոխ այն տպաւորութիւնն է ստեղծում, թէ հակամարտութիւնը բացարձակապէս Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ է, ինչը Պաքուի այդ սադրանքի ամենագլխաւոր նպատակն էր:

Սա, ինչպէս նշեցի, ըստ իս, այդ բախումների առաջնային դրդապատճառն է: Սակայն, ի հարկէ, ոչ միակը: Թէկուզ միւս պատճառները նոյնպէս պակաս կարեւոր չեն Պաքուի համար: Փորձեմ թէկուզ հակիրճ տեսքով թուարկել: Ահա դրանք.

-Բանակցային գործընթացից ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի դուրսմղման եւ հակամարտութեան կարգաւորման խնդիրն այլ միջազգային հարթակ, ասենք` անմիջականօրէն ՄԱԿ-ի գլխաւոր վեհաժողով կամ, առնուազն, Եւրոպական միութիւն տեղափոխելու միտում.

– ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահութեան կազմի փոփոխութիւն` Ֆրանսիան փոխարինելով Մինսքի խմբի անդամ Թուրքիայով եւ կամ այդ կազմում յաւելելով նաեւ Թուրքիային` եռանախագահութիւնը վերափոխելով քառանախագահութեան.

– Համանախագահութեան կազմից դուրս մղել Ֆրանսիային ու Միացեալ Նահանգներին` ներգրաւելով Թուրքիային, այսպիսով իսկ Ռուսաստանին միայնակ թողնել Թուրքիայի հետ, ինչը հնարաւորութիւն կը տայ Պաքուի համար շահեկան լուծում տալ ղարաբաղեան հիմնախնդրին, նաեւ լուծել մի ամբողջ շարք տարածաշրջանային եւ աշխարհաքաղաքական առանցքային խնդիրներ, որոնք շրջանառւում են Անգարա-Մոսկուա միջպետական սահանքաշատ փոխյարաբերութիւններում,

– Հայաստանի Զինուած ուժերի սպառազինութեան եւ մարտունակութեան փորձարկում, հետագայում Լեռնային Ղարաբաղի ուղղութեամբ ռազմական գործողութիւնների վերսկսման պարագայում ռազմական յաջողութեան երաշխիքների ճշդում, մանաւանդ, Հայաստանի ներքաղաքական ալեկոծումների համապատկերում.

– Հայաստանի անդամակցած Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագրի կազմակերպութեան` ՀԱՊԿի դիրքորոշման եւ համարժէք արձագանգի կանխատեսում` կառոյցի անդամ երկրի վրայ ոչ անդամ երկրի ռազմական յարձակման պարագայում.

-Նախիջեւանից երկրորդ ճակատ բացելու սպառնալիքի ազդեցութեան ստուգում.

-Պաքու-Անգարա համատեղ ջանքերով Հայաստանի դիւանագիտական եւ քարոզչական հնարաւորութիւնների սահմանափակում.

-Հայաստանի զինուած ուժերի սպառազինութեան համալրման խողովակների չէզոքացում:

Կարելի է, ի հարկէ, թուարկումները շարունակել: Բայց բաւարարուենք այսքանով: Նշենք միայն, որ ռազմավարական եւ մարտավարական նշանակութեան այդ եւ միւս այլ ուղղութիւնները Պաքուն մշակել եւ փորձում է իրագործել Անկարայի հետ համատեղ, ինչի մասին է վկայում վերջին շրջանում թուրքական պետութեան ցուցաբերած անհամեմատ մեծ աշխուժութիւնը` սկսած Ազրպէյճանին ամենայն կերպ սատար կանգնելու վերաբերեալ պաշտօնական հաւաստիաումներից մինչեւ Նախիջեւանի առանձին համազօրային բանակին ռազմական օգնութեան տրամադրման մասին լուրերի տարածումը եւ Սուրիայից գրոհայիններ հաւաքագրելու եւ նրանց Ազրպէյճան` հակամարտութեան գօտի նետելու հաւանականութեան մասին լուրերի արտահոսքի թոյլատրումը:

Անկախ նրանից` որքան իրական, թէ ցնորական են Պաքուի եւ Անգարայի այդ մարտահրաւէրները, այնուամենայնիւ, ինչպէս սաում են` փաստից հեռու չես փախչի: Իսկ փաստն այն է, որ, կրկնում եմ, Ազրպէյճանի զինուած ուժերը վերստին անփառունակ ձախողուել են յուլիսեան իրենց արկածախնդրութեան մէջ, իսկ այդ երկրի քաղաքական ղեկավարութիւնը` սեփական ժողովրդի ուշադրութիւնն այդ պարտութիւնից շեղելու, նրա յարաճուն բողոքն ու ցասումը զսպելու եւ իր համար յարմար հայկական ուղղութեան մղելու նպատակով ստիպուած էր դիմել մէկ այլ մարտավարութեան:

Նախ, ամենաբարձր մակարդակով թոյլատրուեց ի պաշտպանութիւն Ազրպէյճանական բանակի եւ ի դէմ Հայաստանի եւ Արցախի զանգուածային երթ անցկացնել Պաքուի եւ այլ խոշոր քաղաքների փողոցներում, ինչն իր ընդգրկմամբ աննախադէպ է Ադրեջանում վերջին շուրջ քսան տարում տիրող բռնապետութեան պայմաններում:

«Ղարաբաղը մերն է եւ մերն էլ լինելու է», «Հայաստանը, Ռուսաստանը եւ Իրանը մեր թշնամիներն են» եւ այդ կարգի այլ ամբոխային գոռում-գոչիւնների ներքոյ, իրաւապահ մարմինների աշխատակիցների հոգատար ուղեկցութեամբ դէպի Պաքուի նախկին Կիրովի անուան զբօսայգի` այսպէս կոչուած «շահիդների» (թարգմանաբար` նահատակների) գերեզմանոց ուղղուած բազմահազար երիտասարդների հոսքն իշխանութիւնների համար անսպասելի շեղուեց նախապէս պայմանաւորուած երթուղուց ու ներխուժեց մօտակայքում գտնուող խորհրդարանի` Միլլի մէջլիսի շէնք, ջարդուփշուր անելով իր ճանապարհին հանդիպած ամէն ինչ` դուռ ու պատուհան, կահոյք, ելեկտրոնային սարքեր եւ այլն:

Ցուցարարները երեւի թէ հասկացել էին, որ խորհրդարանի շէնքը գրաւելն աւելի դիւրին, մանաւանդ, անհամեմատ անվտանգ է իրենց համար, քան կռուելն իրական մարտադաշտում եւ Ղարաբաղն «ազատագրելը»: Հասկանալով, որ ի սկզբանէ հակահայկական երթը վերածւում է առնուազն հակաիշխանական բողոքի ցոյցի, եթէ ոչ յեղաշրջման փորձի, իրաւապահ մարմինները` ոստիկանութիւնը, պետական անվտանգութեան ծառայութիւնն իսկոյն եւեթ իրենց ենթակայութեան տակ գտնուող բոլոր պատժիչ ուժերը նետեցին խորհրդարան եւ ցուցարարներին մինչեւ լոյս առաւօտ ծեծ ու ջարդով դուրս քշեցին օրէնսդիր մարմնի շէնքից: Այդ գործողութեան ընթացքում ու յաջորդիւ` նաեւ այս օրերին, Պաքւում շարունակւում են խորհրդարանի շէնք ներխուժած ցուցարարների, կամ ինչպէս յաջորդ օրը բնորոշել է նախագահ Իլհամ Ալիեւը, պետական յեղաշրջման փորձ ձեռնարկած հայրենիքի դաւաճանների` ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցութիւնների, առանձնապէս Ազրպէյճանի ժողովրդական ճակատ կուսակցութեան անդամների ձերբակալութիւնները: Ի դէպ, երկրի նախագահի խոր ափսոսանքով ասած խօսքից յայտնի դարձաւ նաեւ, որ Պաքուի, Սումկայիթի, Գեանջա-Գանձակի եւ այլ քաղաքների փողոցները հակահայկական երթի ելած ցուցարարների այդ բազմահազար զանգուածից ընդամէնը 150 հոգի էր դիմել զինկոմիսարիատներ` բանակի շարքերում ծառայելու, հայերից Ղարաբաղի ազատագրութեանը միանալու ցանկութեամբ: Յաջորդ օրերին, ի հարկէ, մէկէն բազմակի ուռճացուեց այդ թիւը` հասցուելով 50 հազարի, բայց արդէն ուշ էր, ինչպէս ասում են` թռչնակն արդէն դուրս էր թռել վանդակից:

Դառը ձախողում կրելով նաեւ հանրային զօրակցութեան խնդրում, Պաքուն այս անգամ որոշեց իր ուժերը փորձել ազրպէյճանական սփիւռքում` ազրպէյճանա-արցախեան հակամարտութիւնն արտահանելով այն երկրներ, որոնցում համեմատաբար մեծ է իր ցեղակիցների թիւը: Մանաւանդ, մինչ այդ հայկական սփիւռքն ամէնուրեք ձեռնամուխ էր եղել ի պաշտպանութիւն Հայաստանի եւ Արցախի խաղաղ ցոյցերի, արտասահմանեան երկրներում Ազրպէյճանի դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնների` դեսպանատների, հիւպատոսարանների դիմաց բողոքի ձեռնարկների անցկացմանը: Սակայն ի տարբերութիւն հայ խաղաղ ցուցարարների, ազրպէյճանցիներն ամէնուրեք փորձում էին անկարգութիւններ հրահրել, դիմել բռնութիւնների, սակայն ամէնուրեք էլ հանդիպում էին եւ շարունակում են հանդիպել կամ տեղական իրաւապահների արգելանքներին եւ կամ արժանի հակահարուած ստանալով հայ բողոքաւորներից, ուստի ստիպուած են, բառիս բուն իմաստով, ծլկել այդ վայրերից: Դարձեալ` ձախողումների շարան, այս անգամ` արտերկրում:

Ի դէպ, այդ շարանի կարեւոր բաղկացուցիչ է կազմում Եւրամիութիւնում Ազրպէյճանի նախկին ներկայացուցիչ, ապա եւ Պելգիայում, Լիւքսեմպուրկում եւ Նիտերլանտներում Ազրպէյճանի դարձեալ նախկին արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Արիֆ Մամետովի յայտարարութիւնը, որ ելեկտրոնային համացանցում նա տարածել է յուլիսի 25-ին: Իսկ քաղաքական վտարանդի դիւանագէտը, նոյն ինքը` Արիֆ Մամետովը, բացայայտ յայտարարել էր, որ Պրիւսելում ազգամիջեան գժտութեան մեղսակից է հանդիսանում Ազրպէյճանի իշխանութիւնը, որը հայկական սփիւռքի հետ ազրպէյճանցիների բախումները հրահրում է, որպէսզի Պաքւում ժողովրդի ուշադրութիւնը շեղի ներքին հիմնախնդիրներից:

Նրա խօսքով` թէ Պրիւսելում, թէ Լոս Անճելեսում հայ ցուցարարների դէմ ազրպէյճանցիների յարձակումները կազմակերպել են Ազրպէյճանի յատուկ ծառայութիւնները եւ որ հայերից յետոյ յաջորդ թիրախը լինելու են անձամբ ինքը եւ վտարանդիութեան մէջ գտնուող միւս ընդդիմադիրները: Նա ազրպէյճանական երիտասարդութեանը եւ ազրպէյճանական սփիւռքի ներկայացուցիչներին կոչ է արել չմասնակցել Հայաստանի եւ հայկական սփիւռքի դէմ ուղղուած հանրահաւաքներին ու ցոյցերին` ազրպէյճանական ժողովրդի թշնամի յայտարարելով Սփիւռքի հարցերով պետական կոմիտէին, ազրպէյճանական յատուկ ծառայութիւններին եւ Ազրպէյճանի դեսպանութիւններին: Պատկերացնել կարելի է, թէ ինչքան աղմկալի էր Պաքուի իշխանամէտ լրատուամիջոցների արձագանգը` յագեցած վտարանդի դիւանագէտի հասցէին հնչած ամենակեղտոտ պիտակներով:

Պաքուի միակ յոյսը Ռուսաստանի եւ, առանձնապէս, Մոսկուայի ազրպէյճանական մեծաթիւ համայնքն էր, որտեղ հակահայկական գործողութիւնները տեղափոխուեցին գործարար միջավայր, առանձնապէս գիւղմթերքի շուկաներ, որոնց մեծ մասում տէր-տնօրինութիւն են անում ազրպէյճանցի սեփականատէրերը: Նախապէս հրահանգաւորուած լինելով Պաքուից, վերջիններս սկսեցին արգելել Հայաստանից բերուած գիւղատնտեսական մթերքների ընդունումն ու վաճառքն իրենց պատկանող շուկաներում եւ խանութներում, թէկուզ նախապէս բազմամիլիոն դոլարների համագործակցութեան պայմանագրեր ունեն կնքած հայ մատակարարների շահերը ներկայացնող կառոյցների հետ:

Ի լրումն` ազրպէյճանցի առեւտրականները հրաժարւում էին մթերքներ վաճառել հայ գնորդներին: Սակայն այդ համատարած արգելանքը նոյնպէս չկարողացաւ խոչընդոտ դառնալ Հայաստանից Ռուսաստան բերուած գիւղատնտեսական մթերքն իրացնելու խնդրում: Ժամանած բեռնատար աւտոմեքենաներն իրենց պատկանող տարածքներում յարմարաւէտ տեղաւորեցին հայ գործարարները: Հայկական համայնքային կառոյցների կոչով տեղաբնակ բազմահազար հայեր, երբեմն տասնեակ եւ հարիւրաւոր քիլոմեթրեր հատելով, շտապեցին այդ նոր վաճառակէտեր եւ լրիւութեամբ գնեցին բերուած ծիրանը, սալորն ու խնձորը:

Այլ հարց է, թէ այդ ժամանակ որտեղ էին Ռուսաստանի տեղական եւ դաշնային իշխանութեան մարմինները` անմիջապէս յաւուր պատշաճի չարձագանգելով տեղի ունեցող անօրինութիւններին եւ օրէնքի ուժով չսաստելով ռուսաստանեան այդ շուկաների ազրպէյճանցի օրինախախտ սեփականատէրերին:

Սակայն, անկախ Ռուսաստանի իշխանութիւնների այդ անտարբերութիւնից, մեզ` հայերիս, համար առաւել ընդգծւում ու նշանակալի է դառնում այն ազգային միասնականութիւնը, այն համախմբուածութիւնը, որ մեր ժողովրդի զաւակները ցուցաբերեցին ինչպէս Տաւուշի սահմանային հատուածում մղուած մարտերի ընթացքում, այնպէս էլ համայն հայկական սփիւռքում` ամենայն գնով սատար լինելով Մայր հայրենիքին: Իրօք, այստեղ են ասել. գեղ կանգնի` գերան կը կոտրի:

Արցախ
Յատուկ «Ազդակ»-ի համար

aztagdaily.com/archives/479306