Amerika Birleşik Devletleri 28. Başkanı Woodrow Wilson’un verdiği Tahkim Kararını’nın 100. yıldönümü vesilesiyle
—————————
Önsöz:
27 Eylül 2020’de Artsakh (Dağlık Karabağ), Ermenistan ve Ermeni halkına yönelik Azeri-Türk saldırısı ve savaş suçu, uluslararası terörist grupları ve İsrail-Türk İHA- İnsasız Hava Araçları kullanarak, bunun medeniyete karşı olağan barbarlık savaş olduğunu bir kez daha kanıtlayarak ve medeniyetlerin beşiği ve kavşağı olan Ermeni Yaylalarının kurtuluşunun insanlığın hayatta kalması ve medeniyetin daha da gelişmesi için tarihi ve yaşamsal bir zorunluluktur. (1) (2)
Artsakh Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan’ın 6 Ekim 2020’de anti-terörist ittifak kurmak ve Azerbaycan Cumhuriyetinde teröristlere direnme çağrısı cevapsız kaldı. Bu, Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere bu bu mücadeleye karşı duran ülkelerin ilerde bu tehditlerle karşı tek başlarına kalmak zorunda olacakları anlamına geliyor. (3)
—————————
Ermeni ortak heyetinin eşbaşkanları Poğos Nubar ve Avetis Aharonyan tarafından 12 Şubat 1919’da, Paris Barış Konferansı’na Ermeni taleplerine ilişkin bir muhtıra sunularak, Batı Ermenistan’ın yedi vilayetinin (Trabzon dahil), Ermenistan Cumhuriyeti’nin ve Kilikya’nın katılımıyla bağımsız bir Ermeni Devlati’nin kurulma ihtiyacını kanıtlıyor ve bölgelerini belirtiyordu.
İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’nın temsilcilerinden oluşan Müttefikler Yüksek Konseyi 26 Nisan 1920’de, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı’na aşağıdaki konularla ilgili tahkim kararının verilmesi talebi ile başvurdu.
a) Ermenistan ile Türkiye arasındaki sınır,
b) Ermenistan’ın denize çıkışının sağlanması,
c) Ermeni sınırına bitişik Türk topraklarının askersizleştirilmesi. (4)
Ortak delegasyon, 26 Şubat’ta Onlar Konseyi toplantısında katılarak, muhtıranın temel taleplerini tekrarladı.17 Nisan 1919’da ,ABD Başkanı Woodrow Wilson delegasyonu kabul etti ve Ermenilerin toprak taleplerini korumak için mümkün olan her şeyi yapacağına dair güvence verdi.
Tahkim kararı talebi 89. Madde şeklinde Sevr Antlaşması’na dahil edildi ve Ermenistan, Türkiye ve antlaşmayı imzalayan diğer devletler adına ABD Başkanı’na gönderildi.
Bununla ilgili Sevr Antlaşması’nın 89. Maddesi’inde şöyle belirtirdi: Madde 89. “Diğer müteahhitlik Yüksek Taraflar gibi, Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis Vilâyetlerinde, Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınırın saptanması işini Amerika Birleşik Devletleri Başkanının hakemliğine sunmayı ve bu konudaki kararını olduğu kadar, Ermenistan’ın denize çıkışı ile sözü şeçen sınıra bitişik bütün Osmanlı topraklarının askersizleştirilmesine ilişkin ileri sürebileceği bütün hükümleri kabul etmeyi kararlaştırmışlardır”. (5)
Anerika Birleşik Devletler’in (ABD’in) 28. Başkanı Woodrow Wilson Tahkim Karar’ını 22 Kasım 1920’de verdi.
Söylenenlerin dışında (Yukarıdakilere ek olarak), Tahkim kararı ile ilgili olarak özellikle aşağıdaki hususlar vurgulanmalıdır:
a) Tahkim kararı zamanı geçmeyen, iptal edilmeyen ve bağlayıcıdır.
b) Tahkim kararına göre, Ermenistan’ın unvan ve hakları eski Osmanlı İmparatorluğu’nun Van, Bitlis, Erzurum ve Trabzon vilayetlerinde tesis edilmiştir.
c) Hakem kararı hem Ermenistan hem de Türkiye için olduğu kadar Sevres Barış Antlaşması’nı imzalayan diğer davacılar ve Hakem Kararı’nı imzalayan ABD için de bağlayıcıdır.
d) Tahkim kararına göre, 22 Kasım 1920’dan sonra, yani Tahkim Kararı’nın verilmesinden itibaren, Ermenistan sınırına bitişik Türk toprakları askerisizleştirilecektir.
Bugün, onlarca yıldır, Büyük Ortadoğu derin bir insani ve askeri-politik kriz içindedir ve aslında uzun zamandan beri bir medeniyet krizine dönüşmüştür. Ayrıca da medeniyetlerin beşiği ve kavşağı olarak adlandırılan Ermeni Yaylaları bölgede de. Nedeni odur ki, Sevr Antlaşması ve ABD 28. Başkanı Woodrow Wilson’ın Tahkim Kararı’ıyla verilen kararlar dahil olmak üzere, 1920’de Ermenilerin ve diğer halkların haklarıyla ilgili verilen kararlar uygulanmamıştır. Dünya süreçlerini de etkileyen bu bölgesel krizden çıkmanın ve kurtulmanın, bu kararları hayata geçirmekten ve uygulamaktan başka yol yoktur ve böylece medeniyetlerin beşiği ve kavşağı olan Ermeni Yaylaları’nı özgür kılar.
Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin (Ermenistan) 2018’de karar aldığını ve Birleşmiş Milletler’e ve BM Güvenlik Konseyi Daimi Üyelerine 22 Kasım1920’de, Amerika Birleşik Devletleri’nin 28. Başkanı Woodrow Wilson tarafından verilen Tahkim Kararı’nın, tam adıyla: “Amerika Birleşik Devletleri Başkanı’nın Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınır, Ermenistan’ın denize çıkışı ve Ermenistan sınırına bitişik Türk topraklarının askersizleştirilmesi ile ilgili kararı” uygulanması dahil olmak üzere çeşitli konularda başvuruda bulunmuş olduğunu hatırlatmak kalır bize. (6) (7)
Çünkü Ermenilerin ve bölgedeki diğer yerli halkların haklarının korunması ve hayata geçirilmesiyle, Büyük Ortadoğu’da uzun zamandır beklenen ve talep edilen kalıcı barışın ve bölgedeki tüm devletler ve uluslar arasında işbirliğinin tesis edilmesinin mümkün olduğu çok açıktır. (8) (9)
Radik Khamoyan
Batı Ermenistan Cumhuriyeti (Ermenistan) Cumhurbaşkanı
22 Kasım 2020
—————–
Ermeniceden çeviren Vrezh Kosayan
—————–
Ծանոթագրություն
1. ԼՂ-ում պատերազմի նախաձեռնողները Թուրքիան եւ բրիտանական հատուկ ծառայություններն են, 26.10.2020 – https://www.7or.am/am/news/view/200210/?fbclid
2. ՄԱԿ ԱԽ հոկտեմբերի 19-ի նիստի հայտարարության նախագիծը տապալել է մշտական հինգ անդամ երկրներից մեկը: Ենթադրաբար, դա Մեծ Բրիտանիան էր, որի հատուկ ծառայության նոր ղեկավարն էլ Թուրքիայում դեսպան աշխատած եւ Էրդողանի ընկեր համարվող Ռիչարդ Մուրն է: ՄԱԿ ԱԽ նիստում պետք է կայանա՞ր խաղաղապահների տեղակայման մասին որոշումը, ինչը փաստորեն թույլ կտար բանը չհասցնել մինչեւ Շուշի:
Ինչն է ձախողվել պատերազմում հոկտեմբերի 19-ին, հասցնելով այն մինչեւ Շուշի, 14.11.2020 – https://www.lragir.am/2020/11/14/599377/
3. Արցախի նախագահը կոչ է անում երկրներին միջազգային հակաահաբեկչական նոր կոալիցիա ձեւավորել, 6 Հոկտեմբեր, 2020 – https://armenpress.am/arm/news/1030629.html
4. Սան Ռեմոյում Դաշնակից ուժերի Գերագույն խորհուրդը ապրիլի 26-ին որոշեց դիմել ԱՄՆ նախագահին երկու խնդրանքով. առաջին` ստանձնել Հայաստանի մանդատը, երկրորդ` իրավարար վճռով որոշել Հայաստանի եւ Թուրքիայի սահմանը: https://www.aniarc.am/2020/04/26/bolshevik-kemalist-cooperation-part-two/
5. Սեւրի խաղաղության պայմանագրի Հայաստանին վերաբերող հոդվածները տես, Ջոն Կիրակոսյան, Ռուբեն Սահակյան, Հայաստանը միջազգային դիվանագիտության եւ արտաքին քաղաքականության փաստաթղթերում՝ 1828-1923 թթ., «Հայաստան» հրտ., Երեւան, 1972, էջ 672:
6. Տես, Քաղվածք № 6 Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) 1-ին գումարման 7-րդ նստաշրջանի 2-րդ նիստի արձանագրությունից, 29 մայիսի 2018 թ. – http://gov-wa.info/?p=2335&lang=hy
7. ՄԱԿ-ի ուղարկված դիմումների համառոտագրված տեքստերը տես, Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապետության (Հայաստան) կառավարության եւ խորհրդարանի պաշտոնական կայքերում, Դիմումներ ՄԱԿ-ին բաժնում – http://gov-wa.info/ , http://parliament-wa.info/
8. Տես, Արեւմտյան Հայաստանի հայերի իրավունքների պաշտպանության իրավական – քաղաքական միասնական փաթեթ, ժողովածու՝ հայերեն, արեւմտահայերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն, անգլերեն, թուրքերեն լեզուներով։ Տես, Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապետության (Հայաստան) կառավարության եւ խորհրդարանի պաշտոնական կայքերում, Իրավական փաթեթ բաժնում – http://gov-wa.info/ , http://parliament-wa.info/
9. Տես, Մերձավոր Արեւելքի նոր քարտեզը ըստ արյունակցական կապերի եւ հավատի նմանությունների, թարգմանությունը եւ նախաբանը «Ազգ» օրաթերթի, 25.08.2006 թ.։
