08 յունուար 2016
ՅՈՎՍԷՓ ՊԱՐԱԶԵԱՆ
Այսօր կը տօնենք Հ.Յ.Դ. հիմնադրութեան 125ամեակը։ Իսկապէս, ի՞նչ կը տօնենք իրականութեան մէջ։ Կը տօնենք հեքիա՞թը, կը տօնենք առասպե՞լը։ Ապահով կը զգա՞նք մեր արժէքներով։
Հ.Յ.Դ.ն հայ կեանքին մէջ իր բազմակողմանի ու բազմահնար դերակատարութեամբ աներեւոյթ հեքիաթ մը, երեւելի առասպել մը հանդիսացաւ, շեշտակիօրէն ներգրաւելով ու մեր դիւցազնա կանազատագրական պայքարին մղելով հազարաւոր անձնուրացներ, որոնք իրենց սեփական նուիրումի ու անձնազոհութեան օրինակով՝ պանծացուցին անիրաւուած հայու իրաւունքի ու ազատութեան խիղճն ու գիտակցութիւնը, քաղաքական ու ռազմական կամք ստեղծելով ընկճուած մեր ժողովուրդի բոլոր խաւերուն մէջ։
Ժողովուրդներու հոգեւոր եւ մտաւոր վերելքը պայքարի համոզումով կ’ըլլայ, գաղափարներու նոյնացումով կ’ըլլայ։ Ինքնութիւնը կը ճշդէ գաղափարը եւ գաղափարը իր ինքնութեան խորքը։
Եւ այսպէս, մեր ժողովուրդը ճանչցաւ առասպելին եւ հեքիաթին արժէքը։ Մանաւանդ հիները։ Եւ դեռ՝ աւելի հիները։
Բայց չենք կրնար իրապաշտ ախտաճանացումը չընել այն իրականութեան, որ որքան ժամանակը կը սահի, մեր հեքիաթի ու առասպելի արժէքը կը տժգունի, դիւցազներգութիւնը կը զինաթափուի։
Պարտինք ճանչնալ, որ դիւրահաղորդ հեքիաթներն ու առասպելներն ալ իրենց աւանդութեան արուեստը կը կրեն հինէն եկող իրենց հայրենանուէր ժառանգականութեան բովով։ Հաստատենք նաեւ, որ ազգերուն մէջ լաւ եւ գէշ հեքիաթներն են, զուսպ թէ չափազանցուած առասպելներն են, որոնք հերոսական շեշտ, նկարագիր ու համեմատութիւն կուտան երազին, սերունդներու ազգային կազմաւորումին, որոնք այդ երազին գոյնը զանազանել կը սորվին եւ Վարդանանցի, Վարդանի, Աւարայրի վկայակոչումը կատարելով՝ Վարդանանց պատերազմը «հերոսական» կը բնորոշեն, Վարդանը՝ «կարմիր» եւ Աւարայրը՝ համայնակուլ։
Կը յիշենք, կը պատուենք, կը տօնենք, մինչեւ այսօ՛ր։
Սարդարապատ, Ղարաքիլիսէ, Բաշ Ապարան, Արցախ։
Կը յիշենք, կը պատուենք, կը տօնենք, մինչեւ այսօ՛ր։
Սեբաստացի Մուրատ, Քեռի, Բաբգէն Սիւնի, Անդրանիկ, մինչեւ Բեկոր, Թաթուլ Կրպէեան, Լիզպոնի հինգ հերոսներ։
Կը յիշնք, կը պատուենք, կը տօնենք, մինչեւ այսօ՛ր, որովհետեւ պատմութիւնը, հերոսութիւնը, յաղթանակները թէ բարոյական յաղթանակները խորապէս ու անուրանալիօրէն դրոշմուած են մեր հոգւոյն ու ազգային աւանդութիւնները միաւորող իմացական մարմնաւորումի մը մէջ, որ հայն է, որ իր ազգն է, որ իր ազատութիւնն է։ Ազատութիւնը անփոխարինելի դրամագլուխ է։
Ուստի հարցումս կը կրկնեմ. պէտք է յստակ գիտնալ, յստակ հասկնալ, թէ ի՞նչ կը տօնենք, կամ թէ՝ ի՞նչ կը միտինք տօնելու, արժանավայել կերպով ոգեկոչելով երէկին այսօրը եւ այսօրին երէկը։
Ատենօք՝ յեղափոխութիւնները յեղափոխութիւն կ’անուանէինք։ Հիմակուանները ինչպէ՞ս յեղափոխութիւն կոչել։ Կը դժուարանանք անուն գտնելու, անուն տալու։ Հիմա կազմաւորուող մարդն ու իր յեղափոխութիւնը յաւելեալ ուսումնասիրութեան ու հիմնաւոր վերլուծումի կը կարօտին։
Որեւէ կուսակցութիւն, ոեւէ կուսակցական, առանց ազգային յեղափոխութեան մը պորտալարին չծնաւ։
Ուղղակի կամ կողմնակի բաղդատականներ կատարելու նուազագոյն տրամադրութիւն կամ դիտաւորութիւն չկայ մտքիս մէջ, սակայն ազգային մնայուն ու գերադասող արժէքները ճիշդ գնահատելու, պատմական եղելութիւններու ախտաճանաչումները մանրազնին պատասխանատուութեամբ ճշգրիտ ու ուղղահայեաց հունի ու համեմատութիւններու մէջ տեսնելու պարկեշտութիւնը մեր բոլորիս դերն ու պարտքն է։ Բայց խիղճի բնորոշումը ինչպէ՞ս կ’ըլլայ։ Ներեցէք, շուարեցուցի ձեզ։
Հ.Յ.Դ.ի ծնունդը, յեղափոխական պայքարը, սփիւռքեան բազմաճիւղ հայրենանուէր դերակատարութիւնն ու գործունէութիւնը, անկախ հայրենիք ստեղծելու իրողութիւնը՝ անկախացումի առասպելային համեմատութիւններ՝ քանակական ու որակական առաւելութիւններ կը կրեն իր քաղաքափիլիսոփայական էութեան, եւ առասպելականացած ժողովրդականութեան մէջ։
Չտեսնե՞նք, չգնահատե՞նք, որ իր ժամանակի հորիզոնին մէջ Հ.Յ.Դ.ն տիեզերական գաղափարաբանութիւն մը ստեղծեց, իր տեսակին մէջ նոր նմոյշ մը զարգացուց եւ զայն մարմնաւորեց ստեղծագործ յեղափոխութեամբ, ժողովրդավարութեամբ, ընկերվարութեամբ, հայ կեանքին մէջ արդարութեան ու իրաւունքի ներշնչող գաղափարախօսութիւն մը խորացնելով։ Յաջորդ օրը միշտ կարեւոր եղած է։
Յատկապէս մեր վերջին հարիւրամեակին, հայ կեանքը ինքնամփոփուեցաւ լարուած պարանի մը վրայ հաւասարակշռութիւններ պահպանելու հարկադրանքով։ Դժուար բան մը։
Դաշնակցութիւնը գործեց յանձնապաստան համեմատութիւններու առաւելութիւններով, մեր ազատագրական նորագոյն պայքարի հերոսապատումներն ալ առասպելականացնելով։ Քաղաքական խօսքը միշտ իր արժէքը եւ կարեւորութիւնը ունի, թէկուզ երբեմն սուղ վճարած ենք՝ մեր չմտածուած խօսքերուն, մեր բռնկող ու բռնկեցնող ճառերուն համար։ Ամէն բան գին մը ունի. վճարենք թէ չվճարենք…։
Հայ դասական կամ աւանդական կուսակցութիւններ, զիրենք այսպէս անուանող հանդիսատեսներ կը միտին համոզելու, թէ նորը իրենք են։ Աւանդական կուսակցութիւնները կը ճգնի՞ն նոր ձեւով մտածելու, դաստիարակելու, գործելու, մեր դիմագրաւած խնդիրները արմատապէս լուծելու։ Այս ձեւով տեղ մը չենք առաջնորդուիր։ Քիչ մը լրջանանք։
Ժամանակակից կեանքի մեզի պարտադրող տաղտկալի ու երերող ընտրանքներուն դիմաց ինչպիսի՞ ճանապարհ կ’ընտրենք։ Հին թէ նոր Պիղատոսներու ժամանակը անցած է, քաղաքականութեան ռազմավարութիւնն ալ փոխուած է։
Ճանչցած ենք, որ գաղափարները, գաղափարախօսութիւնները Հ.Յ.Դ.ի համար անսակարկելի բաներ եղած են, իսկ դաշնակցական երդուեալը միշտ ու ամէն պարագայի սոսկ իմաստով ոչ թէ կուսակցութեան, այլ կուսակցութեան ճամբով ազգի ու հայրենիքի զինուոր դաւանած է, որովհետեւ ազգի ազգակցութեան գաղափարը իրեն ներշնչած է իր իսկ կուսակցութեան տաղաչափուած գաղափարախօսութեան ամբողջութիւնը, ու իր կեանքն ու էութիւնը նոյնացուցած ու հաշտեցուցած է տուեալ գաղափարախօսութեան խիղճին ու ապրումներուն հետ, թէկուզ իր պատմութիւնը չարաշահողները յարձակած են իր վրայ՝ պատմական ճշմարտութիւնները աղաւաղելու միտումով։ Իսկ հիմա, ինչո՞վ կը յուզուինք։ Սխալներ կը գործենք, բայց չենք սորվիր։
Ո՞վ կրնայ հին թէ նոր ժամանակը փոխել։ Ժամանակի իրական փոխարժէքը առկախ մնաց ու կը մնայ ինքնագոյատեւման մեր բնազդին դիմաց։
Անցեալին կ’ըսէինք. անորոշն ու թերահասը կը ներգրաւեն։ Հիմա կ’ըսենք. անտարբերն ու թերագնահատուածը կը ներգրաւեն։ Կ’երեւի ձախողեցանք մեր գնահատումներուն մէջ։
Ներկայիս, այսպէս արժեչափուող բարեկարգուած քաղաքակրթութիւնը դանդաղած է, իսկ անդրոշմ քաղաքականութիւնը դարձած է աւելի քան անարժանահաւատ։
Մեր ժամանակներուն փոխուած է Սփիւռքի-Սփիւռքներու դերը։ Դիւրին կանոններ չմնացին։ Պէտք է ձեւը գտնել լաւ հասկնալու համար, թէ ի՞նչ կ’անցնի կը դառնայ մեր շուրջ։
Այսօր, հայ կեանքի դերն ալ փոխուած է. հեռու չէ մեր ներկայ իրականութենէն, բայց մասամբ հեռու է անցեալէն։ Մեր պատմական ողբերգութեան կրկնութիւնը կ’ապրինք գիտակցաբար թէ ենթագիտակցաբար։
Շուրջերնիս երկաթեայ սերունդ կա՞յ։ Կուսակցութիւնները երկաթեայ սերունդ կը պատրաստե՞ն։ Կը թուի, թէ հարկադրաբար բաղդատական համեմատութիւններու օրեր կ’ապրինք։ Պէտք կա՞յ…
Պատրաստութեան թէ նախապատրաստութեան եռուզեռ կա՞յ, եթէ բառն ու իմաստը մեծ չէ։ Սփիւռքը շարժուն աւազի պէս բան մը եղած է. ըսել կ’ուզեմ, հին թէ նոր խպնող բառամթերքով։ Անապատային Սահարա մը կ’երեւի հորիզոնի վերջալոյսին։ Գուցէ մտային ու հոգեկան աղօտ պլպլացումներով։ Ձգեցէք, որ մարդիկ շնչեն։
Մեր ապրած կեանքի խուզարկու գնահատումը ճիշդ պիտի ընե՞նք։ Շատ խօսած ու գրած ենք Հայաստանի, Արտերկրի ու այլ նման նիւթերու մասին, սակայն քիչ խօսած ենք կուսակցութիւններու ներկայ ու ապագայ դերին մասին։ Կուսակցութիւնները այլեւս ո՛չ ամբոխային դեր ունին, ոչ ալ ամբոխային ընդդիմութիւն են։
Ճեպընթացը չի հասնիր կանգառին։ Կ’ըեսնք՝ կուգայ ու կուգայ, բայց չ’երեւիր, չի յայտնուիր։ Այս բաները կը հասկնայ պատմութեան նուազագոյն ճանաչում ունեցող մարդը։
Մարդիկ կան, մանաւանդ Հայաստանի մէջ, որ կ’ըսեն. միայն մենք կուսակցութիւնը առաջ չտանինք, կուսակցութիւնն ալ մեզի առաջ թող տանի։ Ոմանք անտեսուած կը զգան կուսակցութիւններէն, պատմութենէն։
Կուսակցութիւնները կը հասուննան ներշնչող ու վարակող գործով։ Գործը կ’ինքնասնուցուի հասունացումով։ Դաշնակցութիւնը՝ սկզբունքի կուսակցութիւն է. դաշնակցականը՝ սկզբունքի մարդ է։ Պատմական վերիվայրումներու իբրեւ արդիւնք՝ ըմբոստութիւններու յեղափոխութիւններու հունտէ սերած մարդ է։ Պատմութիւնը ոմանց տուաւ շատ աւելին, քան կ’ակնկալէր։ Ոմանց ալ ի՞նչ տուաւ… ։
Մեր նախահայրերը զէնքով կռուեցան. նոր մարդը քուէով կը կռուի։ Կը հասկնա՞նք, որ մեր տուեալները փոխուած են։
Իսկ յիշատակի պահեստնե՞րը։ Յիշատակը կը շալկես միշտ ուրիշի կեանքով։ Յիշատակը կ’օգտագործե՞նք պէտք եղած ձեւով նոր սերունդը դաստիարակելու համար։
Մեր յիշատակը հարիւր եւ աւելի տարիներ դաշնակցեցաւ մեզի հետ։ Հարիւր տարի վերջ շատ մը բաներու հիմնարկէքը չենք տօներ, ժապաւէն կտրելու փափաք չունինք։
Կուսակցութիւնները դադրեցան դաստիարակելէ, որովհետեւ իրենք դադրեցան դաստիարակուելէ։ Դաշնակցութիւնը փակ ընկերութիւն մը չէ, բաց է եւ բաց եղած է հայ կեանքին հանդէպ, բայց այսօր իր աշխարհագրութիւնը պէտք է փոխէ, նաեւ աշխարհագրութեան առաջադրութիւնը։ Երբ պատմութիւն կը գրենք, պիտի մոռնանք կուսակցութիւնները. հոն միայն ազգը դերակատար է։
Հեռու չեն այն ժամանակները, երբ Հ.Յ.Դ.ն ունէր սփիւռքեան կեանքի «ինքնիշանութիւնը»։ Կարծեմ այսօր ալ ունի եւ ոեւէ մէկը այս հարցով կասկած չի կրնար յայտնել։ 19րդ, 20րդ եւ 21րդ դարերու սփիւռքեան հայ կեանքի ղեկավարը Դաշնակցութիւնն է։ Համոզուած եմ, որ համանման հաշուեփակ կատարելու ժամը եկած չէ։ Հաշուեփակի փոխարէն, սակայն, ապագայ ստեղծարար նոր ժամանակացոյցի մը սկիզբը պէտք է դրուի։ Զանգակ մը, որ արթնցնէ ժողովուրդը։
Սիրելի ընթերցող, գրութիւնս կը վերաբերի այսօրուան ու վաղուան կշռոյթներուն համահունչութեամբ։ Ինչ որ կը կարդաք ու կը հասկնաք՝ այդ է. տակը ուրիշ բան չկայ. պէտք ալ չէ։
Դաշնակցութիւնը թերեւս միակ կուսակցութիւնն է, որ միւսներէն, նաեւ հայրենի իշխանութիւններէն, առանց վախի, քիչ մը աւելի հրապարակաւ ու հաճոյակամ ինքնաքննադատութիւն կատարած է։
Կ’ըսեմ. եթէ Հ.Յ.Դ.ն չըլլար, հայոց նորագոյն պատմութիւնը տարբեր պիտի ըլլար, տարբեր պիտի գրուէր, տարբեր պիտի կարդացուէր, մեր իրականութիւնն ալ տարբեր պիտի ըլլար։ Չեմ գիտեր, եթէ պատմութիւնը տարբեր գրուէր, ճիշդ կամ սխալ պիտի ըլլար, բայց վստահաբար այս մէկը պիտի չըլլար։
Ժամանակները եկան ու անցան եւ մեր իտէալներու հետեւանքները յաճախ թիւրիմացութեան մատնուեցան։ 70 տարիներ Հ.Յ.Դ.ն ինչո՞ւ չարտօնուեցաւ Հայաստանի մէջ, ու խնայողութեամբ թոյլ տրուեցաւ միայն 20 տարի առաջ, այդ ալ իշխանութիւններու արկածախնդրութիւններու չարաբաստիկ հանգրուաններով։
70 տարի ինչո՞ւ Եռագոյն չկար, «Մեր հայրենիք»ը չկար, Զինանշանը չկար։ 70 տարինե՞ր պիտի սպասէինք, որպէսզի մեր ազգային խորհրդանիշները յաղթանակեն։
Հայրենիքը ստեղծուեցաւ իր պայմաններով, Հ.Յ.Դ.ն ալ Սփիւռքի մէջ ստեղծեց իր նոր գործունէութեան պայմանները, շալկելով իր վտարանդի իրականութեան մէջ հողին ցաւը, այլեւ հողին փառքը, հողին աւանդութիւնը։ Լրիւ կեանք մը ձեռնոց նետել, ձեռնոց վերցնել, վառօդ հոտոտալ, մէջքէն վար հարուածներ ստանալ։
Հիմա հեքիաթին ու առասպելին շղարշը քաշուած է։ Ամէն մարդ միա՛յն արհեստավարժ քաղաքացի դարձած է։ Միակողմանի մարդը ազատ պայմաններու մէջ ալ ստրուկ կ’ըլլայ։ Սորվեցանք ալ, թէ անկախ ու միահեծան ըլլալը հարկադրաբար դժուար է, ստրուկ ըլլալէ աւելի դժուար, երբ կը պակսին ծառայութեան հաւատքն ու իտէալը։
Դաշնակցութեան դասերը այժմէական կը մնան։ Դասեր, որ շրջադարձ բերին հայութեան։ Վա՜յ եկեր է անոր, որ եղունգ չունի իր գլուխը քերելու համար։
Դաշնակցութիւնը պատմութեան մէջ անուն ձգելու համար չէ, որ յեղափոխութիւն ըրաւ։ Այդ յեղափոխականները այլեւս նահատակ չեն։ Մեր եկեղեցին սրբացուց նահատակները, հայութիւնը պէտք է սրբացնէ իր հերոսներն ալ։
Այսպէս կ’ըլլայ յեղափոխութեան բարոյական արժէքը, Արարատահայեաց բարձունքներու հեռանկարային տեսլականով։ Մեր հերոսները ներկայ չեն, բայց բացակայ ալ չեն. մեր մշակոյթի ժառանգութիւնն են. մեր խորհրդանիշներն են։
Դաշնակցութիւնը շարունակականութեան վրայ հիմնուած է։ Ձեւական բան չէ ըսածս։ Ազատութեան ու անկախութեան ընտրութիւնը զուտ ժողովրդավարութեան խնդիր է։ Հայրենասիրութիւնը գործով յայտնի է՝ ո՛չ խօսքով, ո՛չ ճառով։
Ժամանակը ժամանակով կը վերաբերի մեզի հանդէպ։ Ուշ է այլեւս նոր ճշմարտութիւններ հնարելու համար։ Ինչ որ կ’ապրինք՝ արժէք է։ Երբեմն նաեւ ի՛նչ որ կը պակսի։ Հասունութիւնը իր ժամանակը կ’ուզէ։
Հ.Յ.Դ.ն պատմական կուսակցութիւն է։ Նոր սերունդը նախորդ սերունդներէն ստացած պատգամներու արտայայտութիւնն է, եւ պիտի ծառայէ այդ պատգամներու շարունակութեան, մինչեւ որ հեքիաթն ու առասպելը շղարշը վերցնելով ձգողականօրէն վերակենդանանան ու վերակենդանացնեն տեսլապաշտ նոր սերունդներու երկար երթը։
Եկէ՛ք, համաձայնի՛նք գաղափարներու շուրջ, հայրենիքին շուրջ։ Մեր ժողովուրդը յոյսի իրաւունք ունի։ Թա՛րմ յոյսի։ Յոյսի՛ մկրտարանի։
Դաշնակցութեան պատմութիւնը ճամբորդութիւն մըն է, որ պէտք է հասնի իր վերջնական նաւահանգիստին։ Այսօ՛ր եւ վա՜ղը… ։
ՅՈՎՍԷՓ ՊԱՐԱԶԵԱՆ
http://www.azator.gr
