ՀՅԴ ներկայիս ճգնաժամն աննախադեպ է․ Հրանտ Մարգարյանն ու իր կլոնները Դաշնակցությունը տանում են կործանման

Կայծ Մինասեան

ՀՅԴ ներկայիս ճգնաժամն աննախադեպ է․ Հրանտ Մարգարյանն ու իր կլոնները Դաշնակցությունը տանում են կործանման

13.03.2021 | Հարցազրույց | ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆ, Հարցազրուցավար:

Մեր զրուցակիցն է քաղաքագետ Կայծ Մինասյանը

Պարոն Մինասյան, ինչպե՞ս եք գնահատում օրերս ՀՅԴ Արևմտյան Ամերիկայի կազմակերպական շրջանի 4 անդամների արտաքսումը: Նշվում է, որ իրականում նրանք 12-ն են:

Այո, ՀՅԴ Բյուրոն սառը գլխատեց Կալիֆոռնիայի կազմակերպական շրջանը, ևս 11 հոգի, ինչպես նաև Բյուրոյի նախկին անդամ Վիգեն Հովսեփյանը, որ համարվում էր դիմադրության կազմակերպիչը: Ինչպես ես կանխատեսել էի ավելի քան մեկ տարի առաջ, ՀՅԴ-ի ճգնաժամն իսկապես համաշխարհային է, գլոբալ է, և փաստերը, ցավոք, հաստատում են իմ խոսքերը: Ներկայիս ճգնաժամը մի քանի պատճառների հատում է:

Նախ ՝ ընդհանուր ճգնաժամ. Կուսակցության գործիքակազմը ոչ միայն դատարկ է, այլևս գոյություն չունի: Չտեսնելով փոփոխության ակնհայտ և հրատապ անհրաժեշտությունը՝ ՀՅԴ-ից մնում է միայն ժանգոտած սարքի կմախք, որը գործում է հիշողության համար կարծրատիպային վարքի և ժամանակին սառեցված մտքի միջոցով: Տխուր է:

Երկրորդ՝ համակարգային ճգնաժամ Դաշնակիզմի և Պետության միջև: Դաշնակիզմը լուծելի՞ է պետության մեջ: Եթե այո, ապա ինչպե՞ս բնորոշել Դաշնակցությունը: Կուսակցությու՞ն է, թե՞ դաշնային կազմակերպություն: «Հրանտ Մարգարյան» թևը, որի ձեռքում են ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ-ն և ՀՅԴ Բյուրոն, Դանակցությունը համարում է կենտրոնացված և ավտորիտար կուսակցություն: ԱՄՆ-ում դիմադրությունը Դաշնակցությունը համարում է ապակենտրոնացված և ժողովրդավարական կազմակերպություն:

Իմ կարծիքով՝ 1991 թ. Հայաստանի ինքնիշխանության վերածնունդը հաստատում է, որ ՀՅԴ-ն պետք է գործի որպես Միջազգային կառույց, որտեղ յուրաքանչյուր շրջան (Հայաստան, Իրան, Լիբանան, Ֆրանսիա, Միացյալ Նահանգներ և այլն) պետք է լինեն ինքնավար և ապակենտրոնացված: Եթե ՀՅԴ-ն ընդուներ իր միջազգային կարգավիճակը, ապա այս ճգնաժամը չէր լինի:

Բայց Հրանտ Մարգարյանն ու իր «կլոնները» (Յակոբ Տէր Խաչատուրեան, Կիրօ Մանոյեան, Արմէն Ռուստամեան, Իչխան Սաղաթէլեան, Բագրատ Էսայան, Վաչէ Պրուդեան, Սեթօ Բոյաճեան, Մկրտիչ Մկրտիչեան և այլն) ցանկանում են ՀՅԴ-ն վերափոխել Քրիստափորեան ֆեդերացիայի դէմ մաքսիմալիստական կուսակցութեան: Նրանք հանդես են գալիս որպես հակադաշնակցական հոսանք բուն ՀՅԴ ներսում:

Ցանկացած մարդ, որը համաձայն չէ նրանց հետ, դեմ է նրանց կամ ցանկացած մարդ, ով Հրանտական չէ, Դաշնակցական չէ… Դա նաև վկայում է Հայաստանում Դաշնակցության վերաբնակեցման ձախողված ճգնաժամի մասին:

ՀՅԴ-ի վերադարձը ՀՀ քաղաքական, բարոյական, ընտրական, կազմակերպչական ձախողում է: Նրանք, որոնք ՀՅԴ-ին անդամագրվեցին 1980-ականների վերջին, չունեին դաշնակցական փորձ, հղում, համոզմունք, արժեքներ: Ցավոք, ՀՅԴ-ն ձեռքերը բացեց նրանց առջև՝ ուղեկցելով ընդհանուր ժողովներ (1992), իսկ Բուրոյի անդամների մակարդակում, երբ նրանք ունեցել են Դաշնակցականի կյանք՝ ընդամենը երկու տարի:

Հայաստանում քաղաքացիները մտքում ունեին կուսակցության միայն մեկ մոդել՝ Կոմունիստական կուսակցություն, մեկ գաղափարախոսություն՝ կոմունիզմ և մեկ պրակտիկա՝ սովետականություն, և նրանք լցված էին այդ ամենով: Ի վերջո, դա հրեշ էր, որը ձևավորվեց Հայաստանում և «Դաշնակցություն» նավի մեջ, ինչպես «Այլմոլորակային» ֆիլմում: Եվ այս Այլմոլորակայինը ներսից կրծում է ամբողջ Դաշնակցական մարմինը: Արդյունքում, Միացյալ Նահանգներից ժամանած ակտիվիստները, որոնք ունեն 40-50 տարվա դաշնակցական փորձ, զուրկ խորհրդային որևէ ազդեցությունից, դիտարկվում են որպես այլախոհներ, և անհատները, որոնք ՀՅԴ-ի մարմնում ունեն ընդամենը մի քանի տարվա կյանք, թաքնվում են իբրև դաշնակցական մոդելներ՝ Մուշեղ Միքայելյան, Ռուբեն Հովսեփյան, Վահան Հովհաննիսյան, Իչխան Սաղաթելյան և այլն … Ամոթ է, և այն պետք է դադարեցվի:

Բացի այդ, գործելակերպի ճգնաժամ է: Պատկերացնո՞ւմ եք, որ ՀՅԴ ներկայիս գործունեությունը սկիզբ է առել 1898 թվականից, 19-րդ դարի վերջից, երբ Դաշնակցությունը Օսմանյան և Ռուսաստանի ոստիկանության կողմից անընդհատ հետապնդման առարկա էր: 20-րդ դարի սկզբից կուսակցության գործելակերպը շատ չի փոխվել:

Անցյալ տարի պետք է լիներ արտահերթ Ընդհանուր ժողով` նվիրված կազմակերպչական բարեփոխումներին, բայց այն չկայացավ Covid-19 համաճարակի պատճառով: Մյուս կողմից, Դաշնակցության ժողովրդավարական կենտրոնացումը բախվում է ինտերնետի վիրտուալ աշխարհի հետ, որը քանդում է հիերարխիաները և տապալում է կազմակերպությունների՝ վերևից ներքև գործունեությունը:

Այժմ, սոցիալական ցանցերով, ժողովրդավարական կենտրոնացվածությունը հնացել է: Տեղեկատվության թափանցիկությունն ու անմիջականությունը շարքերին տալիս են կուսակցության այն իրավիճակի մասին գիտելիքներ, որոնք աշխարհի ղեկավարությունն այլևս չի կարող թաքցնել: Այստեղից է գալիս ձնագնդի էֆեկտը, որը վտանգում է Դաշնակցության ներսում անկարգությունների մեծացումը:

Հետո ակտիվության ճգնաժամ է: Տեխնոլոգիայի առաջխաղացման և ինքնիշխան Հայաստանի վերածննդի, ինչպես նաև Հայաստանում ՀՅԴ աղետալի իրավիճակի շնորհիվ պարզ դաշնակցականը զարմանում է: Դրա կարգապահությունը ՀՅԴ-ի ուժն ու կարգն է, բայց ավելի ու ավելի շատ ակտիվիստներ տարբերակում են «կարգապահությունը» և «ենթակայությունը»:

Միացյալ Նահանգների Արևմտյան ափի դաշնակցականները պատրաստ են կարգապահության, բայց նրանք իրավունք ունեն հարցաքննել իրենց և հրաժարվել համաճարակային խաղից: Ի դեպ, երբեմն շարքերի լռությունը չի նշանակում կարգապահություն, դա կարող է նշանակել նաև կուսակցության ոչնչացում կամ կալցիֆիկացիա, ինչպես Ֆրանսիայում:

Ավելին՝ դա աննախադեպ ճգնաժամ է ՀՅԴ-ի պատմության մեջ: Այսօր Հրանտը և նրա «կլոնները» ամբարտավան կեցվածքով են վերաբերվում՝ անտեսելով Կալիֆոռնիայի կենտրոնական կոմիտեի և Բյուրոյի միջև եղած այս ճգնաժամը: ՀՅԴ-ի գրագիրները դա տեսնում են որպես ճգնաժամի ավատար, որը ցնցեց Դաշնակցությունը 1932 թ.-ին, երբ Արևմտյան Եվրոպայի կենտրոնական կոմիտեի ապստամբությունը տեղի ունեցավ Ռուբէն Տեր Մինասյանի գլխավորած Բյուրոյի քաղաքականության դեմ:

Այս ճգնաժամը հայտնի է որպես «Մարդկոցական շարժում»: Այսօր ասում են, որ «Ասպարեզ» այլախոհությունը «Մարդկոց» թերթի ավատարն է: Իհարկե, կան մերձեցման տարրեր, բայց իրականում երկու ճգնաժամերը ոչ մի կապ չունեն դրա հետ: «Մարդկոցական շարժումը» Ֆրանսիայում բացառապես Թուրքիայից ժամանած հայերի կողմից շրջապատված ճգնաժամ էր, մինչդեռ ներկայիս ճգնաժամը տարածվում է Դաշնակցության բոլոր ճյուղերում, ներառյալ Հայաստանում: «Մարդկոցական շարժումը» NKVD-ով (ՆԿՎԴ) ներթափանցեցին ՀՅԴ-ի 12-րդ Ընդհանուր ժողովից անմիջապես առաջ, մինչդեռ այսօր Հայաստանի «ՀՅԴ-ն և Բյուրոն» են, որոնք ներթափանցում են Ռուսաստանի ՖՍԲ-ի (FSB, նախկին KGB) կողմից:

Բացի այդ, «Ասպարեզը» ամենահին դաշնակցական թերթերից մեկն է, մինչդեռ «Մարդկոցը» չի տևել ավելի քան երկու տարի: Որպեսզի դա համեմատելի լիներ, անհրաժեշտ կլիներ, որ «Յառաջը» ընկներ ՀՅԴ Արևմտյան Եվրոպայում կենտրոնական կոմիտեի ապստամբության մեջ: Բայց դա այդպես չէր: Վերջապես, 1932 թ.-ին ՀՅԴ-ից արտաքսված Վազգեն Շուշանյանը երբեք չի վերականգնվել ՀՅԴ-ում, հակառակ Վաչե Բրուդյանի դեմագոգիկ գրածի: Միակը, որ գրել է Վազգեն Շուշանյանի մասին մահվան պահին, Սիմոն Վրացյանն է՝ պնդելով, որ այս մտավորականը դաշնակցական է մնացել մինչև իր վերջին օրերը: Դա չի նշանակում, որ Ռուբէն Տեր Մինասյանը և նրա ժամանակի կլոնները վերականգնել են նրան կուսակցությունում: Սուտը պետք է դադարեցվի: Ներկայիս ճգնաժամն աննախադեպ է ՀՅԴ-ի պատմության մեջ: Եվ դա կխորանա:

Քանի որ դա նույնպես քաղաքական ճգնաժամ է: Այն կանգնեցնում է Հրանտի և նրա կլոնների` հօգուտ Ռոբերտի, Սերժի կամ Վազգենի հետ դաշինքի ընդդեմ Միացյալ Նահանգների արևմտյան ափի կենտրոնական կոմիտեի, որոնք կոչ են անում կուսակցության ինքնավար ռազմավարություն իրականացնել Հայաստանում` հավատարիմ 1992-ի Մարուխյանի գծին:

Հրանտի թևը նրա գոյությունը տեսնում է միայն Հայաստանի նախկին նախագահի գերիշխանության ներքո, մինչդեռ Կալիֆոռնիայի ՀՅԴ-ն ցանկանում է ազատվել դրանից՝ հաշվի առնելով, որ ներկայիս գիծը կուսակցությանը տանում է դեպի դրա կործանում: Ի դեպ, Հրանտի թևը ՀՅԴ-ն վերածում է ռեժիմին աջակցող կուսակցության, մինչդեռ Կալիֆոռնիա-ՀՅԴ թևը աջակցում է պետությանը: Իսկ արտահերթ ընտրությունները նորից վերածվելու են այդ ռեժիմի և պետության միջև մենամարտի:

Քանի որ դա նաև ֆինանսական ճգնաժամ է: Հայաստանի ՀՅԴ-ն փող չունի, քանի որ կուսակցությունը ընդդիմություն էր առանց ռեսուրսների, և միակը, որ կարող է ֆինանսավորել քարոզարշավը, Կալիֆոռնիայի դաշնակցականներն են: Հրանտը և նրա կլոնները ցանկանում են իրենց ձեռքը վերցնել «Դաշնակցություն բանկ»-ը` նրանց վասալիզացիան ֆինանսավորելու համար: Եվ Կալիֆոռնիայի դաշնակցականներն ասում են ՝«հերիք է»: Էլ չենք ասում, որ դա նույնպես սերունդների ճգնաժամ է:

«Հրանդ-Վահան» զույգը միշտ ցանկացել է ոչնչացնել «Ապո Պողիկյան-Վիկեն Հովսեփյան» զույգին: Դա արված է, վերջին երկուսը բացառվել են ՀՅԴ-ից: Դա բացատրում է ՀՅԴ Հայաստան վերադառնալու առաջին տարիներին, երբ ՀՅԴ նախկին ընդհանուր քարտուղարը կամ հերթապահը մենամարտում էր չափավորների (Ապո և Վիկեն) և արմատականների (Հրանտ և Վահան) միջև:

Արմատականներն ամեն ինչ արեցին Հրայր Մարուխյանին չափավորներից մեկուսացնելու համար: Նրանք դա արեցին մինչև հերթապահի արտաքսումը ՝ 1992-ի հունիսին: Բայց այս շրջադարձային պահից Հրայր Մարուխյանը հասկացավ, որ Դաշնակցությունը սխալ ուղու վրա էր ՝ պահպանելով ավելորդ ընթացքը: Նա փոխեց իր միտքը և ազատվեց արմատականներից Հայաստանում, Ֆրանսիայում և այլուր: Բայց 1994-ին նրա անհետացումը խանգարեց նրան շարունակել այս չափավորության մեջ: Բայց հաստատ է, որ իր կենդանության օրոք ՀՅԴ-ն ոչ մի ուժի վասալ չի եղել: Նրա մերձեցումը ԽՍՀՄ Կոմկուսի նախկին առաջին քարտուղար Սուրեն Հարությունյանի հետ միայն մարտավարական էր, ավելին` ոչ, քանի որ ՀՅԴ-ն ստիպված էր վերադառնալ հայրենիք` ԽՍՀՄ աշխարհաքաղաքական ցնցումների շրջանում:

Իրոք, ԽՍՀՄ փլուզումից երեսուն տարի անց, ՀՅԴ-ի ներսում առկա ճգնաժամը նաև աշխարհաքաղաքական ճգնաժամ է. Դաշնակցություն, որը ղեկավարում էր Հրանտը և Վահանը, նախընտրում էին Ռուսաստան-Իրան առանցքը: Վահանի մահը, թավշյա հեղափոխությունը, բյուրոյից Հրանտի կեղծ հեռանալը և ղարաբաղյան պատերազմը թուլացրին ՀՅԴ-ի միջև Ռուսաստան-Իրան այս առանցքը: Եվ պետք է պայքարել այն ամենի դեմ, ինչը կարող է սրել Դաշնակցության ներսում ազդեցության այս կորուստը: Հրանտը և նրա կլոնները ամեն ինչ անում են, որպեսզի ոչնչացնեն Դաշնակցությանը ամերիկանացնելու ցանկացած մղում: Ինքներդ ձեզ հարց տվեք, թե ինչու է Հրանտ Մարգարյանին արգելվում հանձնվել ԱՄՆ-ում …

Վերջապես, ՀՅԴ ներկայիս ճգնաժամը ՀՅԴ մարտական խորհրդի ճգնաժամ է և, թերևս, ամենաանհանգստացնողը, քանի որ մարտական խորհուրդը Դաշնակցության միասնության երաշխավորն է: Այնտեղ այս մարտական խորհուրդը փշրված է, բայց ես նախընտրում եմ ավելին չասել:

Օրերս հայտարարություն տարածվեց, որ ՀՅԴ բյուրոն նպատակ ունի ճնշել Արևմտյան Ամերիկայի դաշնակցականների ազատ կամարտահայտությունը: Հայտարարության հեղինակները մեղադրում են ՀՅԴ բյուրոյին ժողովրդավարությանը դեմ գործելու մեջ: Այս իրավիճակն ինչի՞ կարող է հանգեցնել, հնարավո՞ր է պառակտվի կուսակցությունը:

Պառակտման վտանգ կա, բայց դա անխուսափելի է, եթե ՀՅԴ-ն գտնի իր ողջամտության ուղին: Դրա համար մեզ ավելի շատ Սիմոն Վրացյաններ են պետք ՀՅԴ-ում և ոչ պստիկ Ռուբէն Տէր Մինասեաններ: Այնուամենայնիվ, այս պահի դրությամբ ՀՅԴ-ն ղեկավարում է երգչախմբի ղեկավար Հակոբ Տէր Խաչատուրյանը ՝ գլխավոր քարտուղար, որը մարմնավորում է Դաշնակցության պատմության ամենաաղետալի էջը:

lragir.am/2021/03/13/627089

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail