27 ՅՈՒՆՈՒԱՐ 2016
Երեքշաբթի, 26 յունուար 2016-ին Եւրոպական խորհուրդի Խորհրդարանական վեհաժողովին (ԵԽԽՎ) մէջ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերեալ տեղի ունեցան երկու զեկուցումներու քննարկումներ: Անոնցմէ մէկը` Ռոպըրթ Ուոլթըրի հեղինակած «Բռնարարքներու աճը Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ազրպէյճանի այլ բռնագրաւուած տարածքներուն մէջ» զեկուցումին հիման վրայ քուէարկութեան դրուած բանաձեւի նախագիծը մերժուեցաւ: Միւս փաստաթուղթը` Միլիցա Մարքովիչի ներկայացուցած «Ազրպէյճանի սահմանային բնակչութիւնը միտումնաւոր զրկուած է ջուրէ» բանաձեւի նախագիծը Սարսանգի ջրամբարին վերաբերեալ` որդեգրուեցաւ, թէեւ ԵԽԽՎ-ի ձմեռնային նստաշրջանէն առաջ վեհաժողովին ուղղուած յայտարարութեամբ ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի համանախագահները կոչ ուղղած էին չձեռնարկելու քայլերու, որոնք պիտի բարդացնեն ղարաբաղեան տագնապի խաղաղ լուծման շուրջ բանակցային հոլովոյթը:
Բրիտանացի երեսփոխան Ուոլթըրի նախագիծը մերժուեցաւ 66 թեր, 70 դէմ եւ 45 ձեռնպահ քուէներով: Պոսնիացի Մարքովիչի նախագիծը որդեգրուեցաւ 98 թեր, 71 դէմ եւ 40 ձեռնպահ քուէներով:
Ռոպըրթ Ուոլթըրի հեղինակած զեկուցումին մէջ կոչ կ՛ուղղուէր «Լեռնային Ղարաբաղէն եւ Ազրպէյճանի միւս գրաւեալ տարածքներէն դուրս բերելու հայկական զինեալ ուժերը եւ Ազրպէյճանի լիակատար գերիշխանութիւն հաստատելու այդ տարածքներուն մէջ»: Հեղինակը կը նշէր, որ վերջին 20 տարիներուն ընթացքին ղարաբաղեան տագնապի խաղաղ լուծման տեսանկիւնէն յառաջընթաց չէ արձանագրուած, եւ կոչ կ՛ուղղէր Մինսքի խմբակին վերանայելու խաղաղ լուծման հոլովոյթին հետ կապուած սկզբունքներն ու մօտեցումները:
Շարք մը երեսփոխաններ իրենց արտասանած խօսքերուն մէջ նկատել տուին, որ Ուոլթըրը ներկայացուցած է միակողմանի փաստաթուղթ, որ կ՛արտացոլէ բացառապէս ազրպէյճանական կողմին դիրքորոշումը: Ուրիշ երեսփոխաններ ալ բացայայտօրէն կ՛ընդգծէին, որ բրիտանացի երեսփոխանը պարզապէս ներկայացուցած է Պաքուի քարոզչութիւնը, որ իր փաստահաւաք առաքելութեան ընթացքին Հայաստան եւ Լեռնային Ղարաբաղ չայցելած Ուոլթըրը նոյնիսկ չէ համագործակցած կամ խորհրդակցած Մինսքի խմբակի համանախագահներուն հետ, որուն իբրեւ արդիւնք կազմած է ոչ առարկայական փաստաթուղթ:
Երկրորդ փաստաթուղթին մէջ, որ նոյնպէս բուռն քննարկումի արժանացաւ, Լեռնային Ղարաբաղի Մարտակերտի շրջանին մէջ գտնուող Սարսանգի ջրամբարը իբրեւ սպառնալիք ներկայացնող Մարքովիչը, որ չէ այցելած Սարսանգի ջրամբար, կը պնդէ, որ հայկական կողմը այդ ջրամբարը իբրեւ զէնք կ՛օգտագործէ, կը սպառնայ ազրպէյճանցիներուն եւ զանոնք կը զրկէ գիւղատնտեսութեամբ զբաղելու կարելիութենէն:
Նշենք, որ նշեալ բանաձեւը կը պահանջէ «հայկական զինեալ ուժերու անյապաղ հեռացումը առնչակից շրջանէն»` այդպիսով արտօնելով, որ անիկա հասանելի դառնայ անկախ ճարտարապետերու եւ մասնագէտներու, որպէսզի տեղւոյն վրայ մանրամասն քննութիւն կատարեն, ինչպէս նաեւ միջազգային հսկողութեան տակ առնուին որոգման ջրանցքները, Սարսանգ եւ Մատագիզ ջրամբարներու վիճակը, աշնան ու ձմրան եղանակներուն ջուրի թողարկումը եւ ջրատարերու գերշահագործումը:
Որոշումը հայկական իշխանութիւններուն կոչ կ՛ուղղէ հրաժարելու ջուրի աղբիւրները «իբրեւ քաղաքական ազդեցութեան կամ ճնշումի բանեցման միջոց» օգտագործելէ: Որոշումը կոչ կ՛ուղղէ առնչակից բոլոր կողմերուն Սարսանգի ամբարտակի միացեալ ղեկավարման համար սերտօրէն գործակցելու իրենց ջանքերը բազմապատկելու` իբրեւ վստահութեան մթնոլորտի խթանման միջոց:
Նշենք նաեւ, որ Թուրքիոյ խորհրդարանի հայ երեսփոխան, իշխող Արդարութիւն եւ բարգաւաճում խորհրդարանական խմբակցութեան անդամ Մարգար Եսայեան, որ յայտնի է թրքական իշխող շրջանակներուն յարող տրամադրուածութեամբ, թուրք մնացեալ երեսփոխաններուն նման ԵԽԽՎ-ի մէջ հակահայ երկու նախագիծերուն ալ թեր քուէարկեց:
Եւրոպայի Հայ Դատի Յանձնախումբը
Մօտէն Հետեւեցաւ Քուէարկութեան Ընթացքին
Նոյեմբեր 2015-էն սկսեալ Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբը Եւրոպական խորհուրդի 20 երկիրներու մէջ հետեւողական աշխատանք ծաւալած էր` մեկնաբանելով զեկուցումներուն էութիւնը եւ մատնանշելով անոնց միակողմանի բնոյթը: 26 յունուար 2016-ին Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբը կը գտնուէր Սթրազպուրկ` մօտէն հետեւելու քուէարկութեան ընթացքին:
Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբի նախագահ Գասպար Կարապետեան այս առնչութեամբ ըսած է. «Այսօր Եւրոպական խորհուրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը մերժեց Ռոպըրթ Ուոլթըրի չափազանց սադրիչ զեկուցումը: Այսպիսով, այսօրուան քուէարկութիւնը ընդհանուր առմամբ կարելի է դրական նկատել: Ազրպէյճանի ներկայիս կառավարութիւնը եւ պարոն Ուոլթըր չյաջողեցան Եւրոպական խորհուրդը օգտագործել իբրեւ հակահայկական պատերազմական հռետորաբանութեան գործիք»:
Կարապետեան աւելցուցած է, որ «ցաւօք սրտի, ԵԽԽՎ-ն ընդունեց մէկ այլ կողմնակալ զեկուցում` Միլիցա Մարքովիչի ներկայացուցած զեկուցումը Սարսանգի ջրամբարին մասին: Ակնյայտ է, որ տակաւին տիկին Մարքովիչ սկիզբէն կը փորձէր օգտագործել այս մարդասիրական հիմնախնդիրը` պատրաստելու համար զեկուցում մը, որ պիտի արտայայտէր Ազրպէյճանի դիրքորոշումը Լեռնային Ղարաբաղի մէջ»:
«Այժմ հայկական դիւանագիտութեան խնդիրն է իրազեկել Հայաստանի սահմանամերձ շրջաններու քաղաքացիները բնապահպանական, մարդու իրաւունքներու եւ Ազրպէյճանի կողմէ ստեղծուած այլ նմանատիպ խնդիրներու մասին», եզրափակած է Եւրոպայի Հայ դատի յանձնախումբի նախագահը:
Արմէն Ռուստամեան. «ԵԽԽՎ-ի Մէջ Ներկայացուած
Հակահայ Զեկուցումը Շնականութիւն Է, Անթոյլատրելի»
ԵԽԽՎ-ի մէջ Հայաստանի պատուիրակութեան անդամ, ՀՅԴ Բիւրոյի քաղաքական ներկայացուցիչ Արմէն Ռուստամեան վեհաժողովին ընթացքին արտասանած իր խօսքին մէջ` անդրադառնալով «Բռնութիւններու աճը Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ազրպէյճանի այլ գրաւեալ տարածքներուն մէջ» խորագիրով հակահայ զեկուցումին` հաստատած է, որ անիկա «շնականութիւն է, զոր ընդունիլը անթոյլատրելի է»:
Արմէն Ռուստամեան նշած է, որ զեկուցումին վերնագիրը ինքնին անընդունելի է, որովհետեւ նշուած չէ, թէ «ո՛վ է մեղաւոր, որ լարուածութեան աճ կայ, ո՛վ վերջերս սկսած է կիրարկել ծանր զինուորական հրետանի, ականանետեր, որոնք թրքական արտադրութիւն են, եւ որո՛ւն ձեռնտու է աջակցիլ զինուորական դրութեան, ոչ թէ խաղաղութեան»: Ան շեշտած է, որ Հայաստան կոչ կ՛ուղղէ` անմիջապէս դադրեցնելու զինուորական գործունէութիւնը սահմանագիծին վրայ. պատուիրակութեան անդամը նաեւ յիշեցուցած է, որ Ազրպէյճան մնայուն կերպով կը մերժէ սահմանին վրայ տեղադրել հետազօտութեան սարքեր, վերահսկողութեան մեքանիզմ: «Ազրպէյճան սթաթիւս քոյի հետ համաձայն չէ ու ատիկա փոխել կարելի է միայն նոր պատերազմ հրահրելու ճամբով», աւելցուցած է Ռուստամեան:
Ըստ անոր, զեկուցումին համաձայն, միայն Հայաստանը մեղաւոր է, իսկ Ազրպէյճան ամէն ինչ կ՛ընէ, որպէսզի տագնապը խաղաղ կերպով լուծուի: «Ասիկա շնականութիւն է: Հեղինակը այսքանով չի բաւարարուիր, բառ առ բառ կը կրկնէ Պաքուի դիրքորոշումը: Զեկուցողը ջանք չէ գործադրած գալու Հայաստան, Ղարաբաղ, թէեւ` հրաւէր եղած է: Դուք պէտք է դատէք, բայց ըսեմ, որ զեկուցումին հեղինակը ոչ միայն իր լիազօրութիւններէն դուրս եկած է, այլեւ կը կրկնէ ազրպէյճանական իշխանութիւններուն քարոզչական յայտարարութիւնները: Զեկուցումը շուքի մէջ կը դնէ մեր վեհաժողովին հեղինակութիւնը, որովհետեւ մեզի կը փորձեն ներքաշել հարցի մը մէջ, որ Մինսքի խմբակի գործունէութեան շրջագիծին մէջ է: ԵԽԽՎ-ն, իրաւարար ըլլալու փոխարէն, Ազրպէյճանի կողքին կը կանգնի: Դժուար է այս զեկուցումէն աւելի միակողմանի, աւելի կեղծ գրութիւն մը պատկերացնել, քան այս զեկուցումը: Ասիկա դատավճիռ է, մեղադրանք Հայաստանին: Մենք մեճլիսի մէջ նստած չենք, իսկ կայ նման տպաւորութիւն: Այս զեկուցումը անթոյլատրելի է», յայտնած է Արմէն Ռուստամեան:
Տեմիրճեան. «ԵԽԽՎ-ն Փորձեց
Հաւասարակշռութիւն Պահպանել»
Եւրոպայի Հայ դատի գրասենեակի հաղորդակցութեան պատասխանատու Պետօ Տեմիրճեան նշած է, որ հակահայկական զեկուցումներէն մէկը ընդունելով, միւսը մերժելով` Եւրոպական խորհուրդի Խորհրդարանական վեհաժողովը պահեց հաւասարակշռութիւնը:
Օհանեան` Լեռնային Ղարաբաղի Իշխանութիւններուն.
«Պէտք Է Շարունակել Լեռնային Ղարաբաղի
Ջրային Քաղաքականութեան Ճիշդ Ուղղութիւնը»
Հայաստանի պաշտպանութեան նախարար Սէյրան Օհանեան խորհուրդ տուած է Լեռնային Ղարաբաղի իշխանութիւններուն` ԵԽԽՎ-ի մէջ Սարսանգի ջրամբարին վերաբերեալ զեկուցումին մէջ առկայ սուտ նիւթերուն ուշադրութիւն չդարձնելու եւ շարունակելու այն քաղաքականութիւնը, զոր կը վարեն տարիներէ ի վեր: Ան հաստատած է, որ ջրային տնտեսութեան եւ ջրային քաղաքականութեան առումով Լեռնային Ղարաբաղի իշխանութիւնները ճիշդ ուղղութիւն որդեգրած են, ուստի այդ ուղեգիծը պէտք է շարունակել:
Քոչարեան. «ԵԽԽՎ-ի Սարսանգի Ջրամբարի
Բանաձեւը Ջուր Կը Լեցնէ
Ազրպէյճանական Քարոզչական Ջրաղացին»
Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Շաւարշ Քոչարեան «Թուիթըր»-ի իր էջին վրայ գրած է. «ԵԽԽՎ-ի Սարսանգի ջրամբարի բանաձեւը ջուր կը լեցնէ ազրպէյճանական քարոզչական ջրաղացին, որուն նպատակն է Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բանակցային հոլովոյթի տապալումը»:
Բաբայեան. «Այդ Զեկուցումները Պարտադիր
Գործադրութեան Որեւէ Ուժ Չունին»
«Մենք կ՛ողջունենք, որ այդ անբնական զեկուցումներէն մէկը չէ ընդունուած: Եւ ասիկա ձեւով մը ժողովրդավարութեան, ժողովրդավարական արժէքներու յաղթանակ է բռնապետութեան ու փտածութեան դէմ», յայտարարած է Լեռնային Ղարաբաղի նախագահի բանբեր Դաւիթ Բաբայեան:
«Բայց միւս կողմէ միւս անբնական զեկուցումը ընդունուեցաւ, որ ընդհանրապէս տրամաբանական չէ: Ասիկա ցոյց կու տայ, որ ԵԽԽՎ-ի եւ ընդհանրապէս Եւրոպայի մէջ կան լուրջ խնդիրներ, եւ ԵԽԽՎ-ն չունի դիմադրողական այն համակարգը, որ դիմակայէ փտածութեան հոսքերն ու ներսը եղած կաշառակերութիւնը», յայտնած է ան:
Բաբայեանի համաձայն, ասիկա հայկական կողմին համար պարտութիւն չէ. այդ զեկուցումները պարտադիր գործադրութեան որեւէ ուժ չունին. «Թող Ազրպէյճան միլիառներ ծախսէ, պետական պիւտճէն դատարկէ, մեզի համար աւելի լաւ, բայց միւս կողմէ մենք, իրապէս, այդ ժողովրդավարութիւնը իբրեւ կարեւոր արժէք կ՛ընդունինք: Երբ ես կը տեսնեմ, որ ժողովրդավարական կարեւոր ատեաններէն մէկը դարձած է պարզապէս արեւելեան շուկայ, ուր ամէն ինչ կը վաճառուի ու կը գնուի, ասիկա իսկապէս ողբերգութիւն է»:
Ան հաստատած է. «Մենք պիտի շարունակենք մեր պետութեան կառուցումն ու ուժեղացումը: Այս է մեր պատասխանը Ազրպէյճանի կողմէ յարձակողական որեւէ դրսեւորումի նկատմամբ»:
ԵԽԽՎ-ի Մէջ Հայկական Պատուիրակութեան
Յայտարարութիւնը
ԵԽԽՎ-ի մէջ հակահայ երկու բանաձեւերուն վերաբերող քուէարկութենէն, անոնցմէ մէկուն ընդունումէն եւ միւսին մերժումէն ետք ԵԽԽՎ-ի մէջ հայկական պատուիրակութիւնը այս մասին հրապարակեց հաղորդագրութիւն մը:
Հոն կը նշուի, որ հայկական կողմը այս հարցին վերաբերեալ նախապէս տարած էր համապատասխան աշխատանքներ, որոնց կարգին` հանդիպումներ ունեցած է ԵԽԽՎ-ի պատուիրակներուն հետ ու ներկայացուցած իր դիրքորոշումներն ու մտահոգութիւնները բանաձեւերուն մէջ տեղ գտած ձեւակերպումներուն առնչութեամբ, որոնք համահունչ չէին միջազգային հանրութեան ու, նախ եւ առաջ, ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի համանախագահ երկիրներ` Ֆրանսայի, Ռուսիոյ եւ Միացեալ Նահանգներու կողմէ արտայայտած դիրքորոշումներուն ու յայտարարութիւններուն:
«Բանաձեւերը կը խեղաթիւրէին Լեռնային Ղարաբաղի տագնապի պատմութիւնն ու էութիւնը եւ անթոյլատրելիօրէն կը միջամտէին խաղաղ լուծման հոլովոյթին, ասոր մասին կը վկայեն ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի համանախագահներուն 22 յունուարին ու աւելի կանուխ կատարուած միւս յայտարարութիւնները, ինչպէս նաեւ լիագումար նիստին բազմաթիւ պատուիրակներու ելոյթները», նշուած է հաղորդագրութեան մէջ:
Հայկական պատուիրակութիւնը կը յայտնէ, որ Խորհրդարանական վեհաժողովի անդամները` ըմբռնելով պահու պատասխանատուութիւնը, քուէարկութեան ընթացքին մերժեցին Ռոպըրթ Ուոլթըրի ներկայացուցած տխրահռչակ բանաձեւը:
Սարսանգի ջամբարին վերաբերեալ բանաձեւին գծով կը նշուի, որ ԵԽԽՎ-ի կարգ մը երեսփոխաններ` անտեսելով միջազգային հանրութեան կարծիքը, դրսեւորելով միակողմանի մօտեցում, քուէարկեցին յօգուտ անոր` այդպիսով «մարդասիրական-թեքնիք բնոյթի զեկուցումին տալով քաղաքական բովանդակութիւն»:
«Մեր խորին երախտագիտութիւնը կը յայտնենք ԵԽԽՎ-ի այն պատուիրակներուն, որոնք ցուցաբերեցին սկզբունքային դիրքորոշում եւ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի քաղաքական լուծման հոլովոյթի լիակատար ըմբռնում երկու բանաձեւերու քուէարկութեան ընթացքին եւ իրենց վճռական դիրքորոշումով մերժեցին Ռոպըրթ Ուոլթըրի` Լեռնային Ղարաբաղի տագնապի լուծման համար վտանգաւոր զեկուցումը», կը նշուի հաղորդագրութեան մէջ:
ԵԽԽՎ-ի Վեհաժողովին Ընդունուած Եւ
Մերժուած Բանաձեւերուն Մասին
Այլ Յայտարարութիւններ
Ազգային ժողովի պատգամաւոր Թեւան Պօղոսեանը, որ մասնակցած էր ԵԽԽՎ-ի նիստին, շնորհակալութիւն յայտնած է բոլոր անոնց, որոնք աշխատեցան գէթ տուեալ արդիւնքին հասնելու համար: «Առաջինը` ԵԽԽՎ-ն մերժեց Ուոլթըրի լիակատար հակահայկական բանաձեւը, իսկ երկրորդ բանաձեւին հետ կապուած, մենք պէտք է տակաւին աշխատինք: Ասիկա նաեւ մեզի համար պէտք է դաս ըլլայ, թէ ինչպիսի՛ աշխատանքներ պէտք է կատարենք հետագային», ըսած է ան` աւելցնելով, որ ներկայիս արդէն պէտք է սառնասրտօրէն ուսումնասիրել բոլոր այն բացթողումները, որոնք ունեցած ենք եւ մշակել ապագային որդեգրուելիք ռազմավարութիւնը` «այլեւս թոյլ չտալու հակահայկական բանաձեւերու ծագումն ու յառաջխաղացքը»:
«Սարսանգի ջրամբարին հետ կապուած խնդիրները պէտք է կարենանք ճիշդ ուղիով տանիլ, որ որեւէ երեւոյթ վերածենք ի նպաստ հայկական շահերու», յայտնած է Թեւան Պօղոսեան:
ԵԽԽՎ-ի մէջ Հայաստանի պատուիրակութեան անդամներէն Մհեր Շահգելդեան ըսած է. «Ամէնէն խնդրայարոյցը Ուոլթըրի զեկուցումն էր, որ մերժուեցաւ ԵԽԽՎ-ի կողմէ: Ասիկա մեզի համար շատ կարեւոր էր: Երկրորդ զեկուցումը մարդասիրական առումով քննարկելի էր, սակայն մեզի համար անընդունելի էին զեկուցումներուն մէջ գոյութիւն ունեցող քաղաքական մօտեցումները: Այս երկու զեկուցումներուն համադրութեան պարագային կը տեսնենք, որ հակահայկական այդ շղթան, որ կառուցուած էր ազրպէյճանական լոպիին կամ ազրպէյճանցիներուն կողմէ, ըստ էութեան ճեղքուեցաւ»: Ըստ անոր, Ռ. Ուոլթըրի զեկուցումին տապալումը ցոյց տուաւ, որ, հակառակ լոպիական մեծ աշխատանքին, մեծամասնութեան մօտ կայ այն պատկերացումը, որ Մինսքի խմբակը այն կառոյցն է, որ պէտք է շարունակէ զբաղիլ խաղաղ լուծման հարցով:
Լեռնային Ղարաբաղի արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Արմինէ Ալեքսանեան դիտել տուած է, որ Սարսանգի ջրամբարի օգտագործումը, համաձայն միջազգային իրաւունքի բոլոր եզրերուն, եղած է ու պիտի շարունակէ մնալ Արցախի ժողովուրդին իրաւունքը, զոր կարելի չէ խլել որեւէ բանաձեւով:
ԱԶԴԱԿ
http://www.aztagdaily.com
