06 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2018 – ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ:
Միջազգային քաղաքականութեան մէջ ընդհանրապէս ընկալեալ օրինաչափութիւն է, որ տուեալ երկրի առաջին դիւանագէտը կը տարբերի իր հռետորութեամբ, յայտարարութիւններու ընթացքին օգտագործած պատուհան բաց ձգող ըսելաձեւերով, յաճախ երկիմաստ կամ բազմիմաստ ուղերձ փոխանցող հրապարակումով: Յաճախ ալ կը նկատուի դերերու բաշխում, երբ այս կամ այն երկրի գործադիր առաջին դէմքը կարծր յայտարարութեամբ կամ կամուրջ քանդող խօսքով հանդէս կու գայ, զուգահեռ կամուրջ վերահաստատող յայտարարութիւն կը հրապարակէ արտաքին գործոց նախարարը:
Թուրքիոյ պարագային միջազգային այս օրինաչափութիւնը տեղ-տեղ եւ շատ յաճախ չէր աշխատեր, եւ Էրտողան – Չաւուշօղլու յայտարարութիւններուն շեշտերը, կարծր առանցքները կամ ընդհանրապէս հռետորաբանութիւնը կը նոյնանային:
Յայտնապէս դժուար էր Թուրքիոյ նախագահին յոխորտանքները մեղմացնելը կամ այնպիսի յայտարարութիւն ընելը, որ կամուրջներ վերահաստատելու նախադրեալներ կարենար փոխանցել:
Այս բոլորով հանդերձ, քաղաքական տրամաբանութիւնը կը յուշէ, որ նոյնինքն կամուրջ քանդողը կրնայ կտրուկ շրջադարձով կամուրջ վերահաստատել, եւ ցնցումային յետքայլերը այս պարագային կրնան ընկալուիլ միեւնոյն օրինաչափութեամբ:
Սակայն այս պարագային Անգարայի արտաքին քաղաքականութեան մէջ ապահովաբար դերերու բաշխումով տեսանելի կը դառնան շրջադարձային պետական մօտեցումներ:
Այսպէս. Ռուսիոյ հետ Թուրքիոյ յարաբերութիւնները չեն կրնար որեւէ ձեւով այլընտրանք հանդիսանալ Թուրքիոյ եւ Միացեալ Նահանգներու միջեւ եղած յարաբերութիւններուն», յայտարարած է Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար Մեւլութ Չաւուշօղլու:
Ան նշած է, թէ Թուրքիան կ՛ուզէ հարթել Միացեալ Նահանգներու հետ յարաբերութիւնները եւ վստահ է, որ որեւէ հարց կարելի է լուծել միայն երկխօսութեան ճամբով:
Չաւուշօղլուի այս ետդարձը ո՛չ միայն կապ չունի Ուաշինկթընի ուղղուած Թուրքիոյ նախագահին ոճին հետ, այլ ուղղակի կը շրջէ անոր սպառնական բովանդակութիւնը: Այստեղ արդէն ուղերձը թէ՛ Մոսկուային եւ թէ՛ Ուաշինկթընին է: Մոսկուայինը` գուցէ Իտլիպի վրայ թրքական վերահսկողութիւնը կորսնցնելու հաւանականութեան դիմաց:
Որոշակի տարբերութիւն գոյութիւն ունի Եւրոպական Միութեան ուղղութեամբ: Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարին տրուած էր պարտականութիւն նաեւ դէպի Եւրոպական Միութիւն մեղմելու իր նախագահին կողմէ կատարուած հրապարակային սպառնալիքները: Թուրքիոյ արտաքին գերատեսչութեան ղեկավարը պարզապէս կը հաստատէր, որ Եւրոպական Միութեան անդամակցութեան հարցը Թուրքիոյ համար կը նկատուի առաջնահերթութիւն:
Բանակցութիւններու ապասառեցման դիմում-առաջարկի համազօր յայտարարութիւն է պաշտօնական Անգարայի կատարածը: Այս անգամ առաջին հակազդեցութիւնը եկած է Փարիզէն. նախագահ Մաքրոն ըսած է, թէ Թուրքիոյ իշխանութիւնները հակաեւրոպական ու համաիսլամական քաղաքականութիւն որդեգրած են, եւ այս պայմաններուն մէջ Թուրքիոյ` Եւրոպական Միութեան անդամակցութեան շուրջ բանակցիլը իմաստ չունի:
Պաշտօնական Անգարայի արձագանգը չէ ուշացած: Թրքական կողմը խոր ափսոսանք յայտնած է Մաքրոնի խօսքերուն առնչութեամբ ու յիշեցուցած, որ Թուրքիան Եւրոպական Միութեան հետ բազմակողմանի համագործակցութեան մէջ է թէ՛ ահաբեկչութեան, թէ՛ գաղթականներու ճգնաժամին դէմ պայքարի ծիրին մէջ:
Արձագանգը ափսոսանքէն աւելի ըստ էութեան շանթաժի ուղերձ կը ներառէ: Եւրոպական Միութեան անդամակցութեան բանակցութիւններու ապասառեցումը եթէ տեղի չունենայ, ապա ահաբեկչութեան դէմ պայքարի եւ գաղթականներու հակաճգնաժամային գործողութիւններուն առումով Եւրոպական Միութեան հետ Անգարայի համագործակցութիւնը խնդրոյ առարկայ կը դառնայ:
Կամուրջներ վերահաստատելու քաղաքականութեան մէջ առայժմ տարբերութիւն կ՛երեւի դէպի Ուաշինկթըն եւ դէպի Պրիւքսել Անգարայի սկսած նոր խուսանաւումներուն մէջ: Յատկապէս դէպի Եւրոպական Միութիւն Անգարայի ուղերձին սպառնական բովանդակութիւնը առկայ է:
Մոսկուայի եւ Թեհրանի առընթեր ինքնադասակարգուած Անգարան, իր թէկուզ դիւանագիտական շանթաժային ըսելաձեւերով Մոսկուա-Անգարա-Թեհրան ռազմավարական առանցքէն շեղումներ կը դրսեւորէ: Այդ շեղումի շարժառիթներէն բաժին մը կրնայ կապուած ըլլալ սուրիական հանգուցալուծման գործընթացին մէջ Թուրքիոյ առաջադրանքներու շրջանցումներուն հետ: Իտլիպի ճակատագիրը այդ առումով կրնայ ցուցանշային ըլլալ:
aztagdaily.com/archives/407512
