Վասպուրականի նոր սերունդի ներկայացուցիչ Մարինէ Վահրատեանի ելոյթը «Այլակրօն Հայեր» խորհրդաժողովին որ տեղի ունեցաւ 08 Սեպտեմբեր 2016-ի Երեւան:
Published on Sep 18, 2016 – (Վերադարձուած արխիւներ – Archives retournées – Returned Archives:lousavor-avedis.org/?p=13029)
Ողջունում եմ ներկաներին ..
Հարգելի՛ հայրենակիցներ, ԱՅԼԱԿՐՈՆ և ԱՅԼԱԴԱՎԱՆ ՀԱՅԵՐ հասկացությունը նոր չէ, ըստ իս՝ այն հետևանք է մեր ժողովրդի պետականությունը և քաղաքական ինքնուրույնությունը կորցնելու, մասամբ էլ պայմանավորված է ԻՆՔՆՈՒԹՅԱՆ , ՀԱՅԵՐԻՍ՝ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅԱՆ ՃԳՆԱԺԱՄՈՎ, որը հիմնականում հետևանք է այն բանի, որ շատ հայեր , պետականության կորստից հետո, ապրել են Հայաստանից հեռու՝ ազգային, հոգևոր և մշակութային անհարազատ և օտար, հաճախ՝ ֆիզիկական և տնտեսական ճնշումների պայմաններում:
Հիմա մեր ժամանակներում ՝ XXI դարի ապրող հայերս , ազնվորեն խոստովանենք , թե ինչու՞ է այսօր բարձրացվել այդ թեման և ինչո՞վ է դա պայմանավորված : Սկսեմ վերջին հարցից , որի պատասխանի հետ վստահ եմ , որ բոլորդ կհամաձայնեք :
Այլակրոն հայերի թեման ուղիղ համեմատական կերպով կապված է վերջին քառորդ դարում տեղի ունեցող աշխարհաքաղաքական արմատական փոփոխությունների հետ , որի արդյունքում բռնազավթված ՀԱՅՈՑ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ նորից վերագտավ իր իրավական ԱՆԿԱԽՈՒԹՅՈՒՆԸ :
Իսկ Ինչու՞ է այսօր , բարձրացվել այդ թեման , կրկին հարցից հարց է ծագում , թե ի՞նչ քաղաքական , ռազմական , գիտական , մշակութային և հոգևոր արժեքների վերաուսումնասիրման անհրաժեշտություն և հնարավորություններ ձեռք բերեցին մեր ազգի առաջընթացի առաքելությունը կրող ՄՏԱՎՈՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ :
Օսմանյան թուրքիան դարեր շարունակ հետևողականորեն վարել է ուծացման քաղաքականություն բնիկ ազգերի՝ հույների, ասորիների և ՏԵՂԱԲՆԻ՛Կ ՀԱՅԵՐԻ հանդեպ:
Ազգակիցներից հեռու ապրող քրիստոնյաները, շրջապատված լինելով մահմեդական բնակչությամբ, բարոյական հենարան չգտնելով իրենց ազգակիցներից, ստիպված կրոնափոխ են եղել՝ գոնե հարկային բեռը թեթևացնելու հույսով:
Օսմանյան կայսությունում երկրի քրիստոնյա բնակչության հարկային բեռը մի քանի անգամ գերազանցել է մահմեդականների հարկային պարտականություններից : Հայերը, որ հիմնականում ապրում էին Արևմտյան Հայաստանում, նույնպես ենթարկվել են հարկային ճնշումների, բայց հայահոծ միջավայրում կրոնափոխություն և լեզվափոխություն գրեթե չի արձանագրվել…
Մյուս բացասական գործոնը քրիստոնյաների իրավազուրկ լինելն է եղել. օսմանյան կայսրության դատարանում հայերն՝ ի պաշտպանություն իրենց բարեկամ-ազգակցի, զրկված են եղել անգամ վկայություն տալու իրավունքից: Դրան գումարվել են նաև բարոյական ճնշումները, երբ քրիստոնյաների երեխաներին խլել են ծնողներից՝ տղաներին՝ ենիչերական բանակը համալրելու, իսկ աղջիկներին՝ թուրքերին կնության տանելու բռնությունները:
Կրոնափոխության ընթացքը սկսվել է կայսրության հիմնադրմանը զուգահեռ և տևել է դարեր…Հայերիս կրոնափոխության ստույգ վիճակագրություն կարծում եմ չկա: Կամավոր, բայց սարսափից դրդված կրոնափոխության փաստեր եղան քրիստոնյա ազգերի՝ հայերի, հույների և ասորիների մեջ 1915 թվականի հայոց ցեղասպանության ժամանակ, որին հետևեցին նաև հույների և ասորիների ցեղասպանությունները:
Կրոնափոխ այս հայերը պարզապես մնացել են իրենց հեռավոր , լեռնային գյուղերում, և հետո՝ որոշ ժամանակ անց , առերես ընդունել են իսլամ և լեզվափոխ են եղել, սակայն հետագա տարիներին կրոնափոխությունը արմատներ է գցել հայերի նոր սերունդների մեջ. հայերի մի մասը քրդացել է, մի մասը՝ թրքացել, մի մասը ընդունել է ալևիական կրոնը և դարձել զազա:
Իսկ XIX -դարից սկսած՝ հայերի մեջ տարածվեց նաև քրիստոնեական այլադավանությունը . դա արդեն իրականացնում էին եվրոպական միսիոներները Արևմտյան Հայաստանում՝ դարձյալ տնտեսական հողի վրա: Միսիոներական կազմակերպությունները կազմակերպում էին օգնություն հայ գյուղացիներին և արհեստավորներին , հիմնում էին երկսեռ դպրոցներ , արհեստագործական ուսումնարաններ , և այդպիսով հայերին կամաց-կամաց հեռացնում էին Առաքելական եկեղեցուց :
Քրիստոնեական այլ դավանանք ընդունելը՝ հայերին առանձնապես չհեռացրեց ազգային լեզվից ու բուն սովորույթներից: 1915 թվականին և հաջորդ տարիներին ցեղասպանությանը զոհ դարձած հայերի տասնյակ հազարավոր որբ երերեխաների շատ միսիոներներ փրկեցին , և մեր ժողովուրդն իր երախտագիտությունն է հայտնել ՝ առատորեն բախշելով նրանց իրենց արարող մտքի պտուղները :
Բայց մեզ այսօր հուզում է այլակրոն, հիմնականում ՝ մահմեդականացած հայերի խնդիրը : Մեր խնդիրն այսօր այլակրոն և այլալեզու հայերին հասկանալն ու նրանց հայկական միջավայր բերելն է՝ հայկական ՝ իր պատմական և ազգային հիշողության արթնացումով:
Աստված երբ ստեղծեց ազգերին, նախ տվեց նրանց լեզու, որով և նրանք տարբերվեցին մյուսներից: Հիշենք Բաբելոնի աշտարակաշինությունից առաջացած լեզուների մասին առասպելը:
Չկա՛ լեզու, չկա՛ ազգ: Սա աքսիոմատիկ ճշմարտություն է: Լեզուն մարդկային մտածողության շարժիչն է, լեզուն հոգեբանություն է, Լեզուն ՝ երաժշտական մտածողություն և բուն երաժշտությունն է, լեզուն արվեստն ու ազգի փիլիսոփայությունն է :
Լեզուն ազգի համար անփոխարինելի հարստություն է և գոյության առհավատչյան, մի խոսքով՝ Լեզուն ազգի հարատևման բանալին է : Բայց ազգերի պատմությունը երբեմն շեղվում է այս Աստվածային ճշմարտությունից և ընթանում զուտ մարդկային ուղիով: Երբ ազգի մի հատվածը հայտնվում է իր հայրենիքից հեռու , քաղաքական և տնտեսական անբարենպաստ պայմաններում, ստիպված է լինում իր ֆիզիկական գոյությունը պահելու համար գնալ անօրինակ մեծ զիջումների. նա այլևս չի խոսում իր մայրենի լեզվով, բայց և չի մոռանում իր ծագումը, ազգային ծեսերն ու սովորույթները:
Պատմական հիշողությունները, նույնպես մասամբ պահպանում է զտարյունությունը՝ ՉԳՆԱԼՈՎ ԿՈՐԾԱՆԻՉ ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ԽԱՌՆԱՄՈՒՍՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ :
Հանրահայտ ճշմարտություն է , որ ԿՐՈՆՆ ու ԴԱՎԱՆԱՆՔԸ ԱԶԳՈՒԹՅՈՒՆ ՉԵՆ ՈՐՈՇՈՒՄ . ԿՐՈՆԸ ԿԱՐՈՂ ԵՍ ՓՈԽԵԼ , ԻՍԿ ԷԹՆԻԿ ՊԱՏԿԱՆԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԴ ՝ Ո՛Չ :
Հայի կենցաղի , հոգևոր արժեհամակարգի ձևավորման վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել նաև ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԸ :
Հայ ժողովուրդը լինելով ՏԵՂԱԲՆԻԿ , հազարամայկներով ապրել է Հայկական լեռնաշխարհում և կերտել է իր մշակութաստեղծ պատմությունը՝ հիմքում ունենալով տեղաբնիկ հայկական կենցաղը, հոգեկերտվածքը , մտավոր կարողությունները: Նրա հոգևոր արժեհամակարգի ձևավորման վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել նաև իր երկրի բնությունը , որտեղ ապրել են հայերը : Կիլիկյան հայկական թագավորության ժամանակաշրջանը հայի հոգեկերտվածքի մի նոր դրսևորում էր.. , բայց դա էլ այլ խոսակցության նյութ է:
Կրոնափոխության հետևանքով ՀԱՅ ԱԶԳԻ հոգևոր -մշակութային արժեքների կորուստ ենք ունեցել :
Պարզապես ա՛յդ հայերը այլևս չի ստեղծագործել քրիստոնեական հավատի և Սուրբ գրքի բովանդակության շրջանակներոմ, լինի դա մանրանկարչություն, ճարտարապետություն , հոգևոր երաժշտություն , լեզվամտածողություն և լեզվի զարգացում, բանաստեղծություն , բանահյուսության փոխանցում սերունդներին …
Այդ բոլոր բնագավառներում մենք ունեցել ենք կորուստ՝ ոչնչացվել է դեռ չստեղծվածը…
Ոչնչացվել է մեր մշակույթը քաղաքակրթական ցածր աստիճանի վրա եղած ժողովուրդների կողմից, որոնք պարզապես քանդել ու ավերել են, այրել են կամ հափշտակել:
Մեր ազգային հոգևոր արժեքների կորուստն անհաշվելի է, ինչպես աստղերը երկնքում , այսինքն կարելի է ասել , որ գողացվեց ՀԱՅԵՐԻՍ ԺԱՌԱՆԳԱԿԱՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ :
Սակայն՝ ի փառս մեր ԱՐԱՐՉԻ ԶՈՐՈՒԹՅԱՆ, մեր ժողովուրդը պահպանել է մեր ազգի ժառանգական հիշողությունը կամրջող գլխավոր զարկերակը ՝ ՄԵՐ ՍՐԲԱԶԱՆ ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒՆ , որով ՄՏԱԾՈՒՄ , ԶԳՈՒՄ և ՀԱՂՈՐԴՈՒՄ ԵՆՔ մեր ազգային արժեքները մեր սերունդներին:
Եթե հայը խոսում է հայերեն , ուրեմն նա պետք է խոսի ՀԱՅԱՎԱՐԻ , իսկ դա նշանակում է՝ խոսել ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ԱԶՆՎԱԲԱՐ և ԱՌԱՔԻՆԻ ԿԵՑՎԱԾՔՈՎ :
Լեզուն՝ նախ ՀԱՅԻՆ ԲՆՈՐՈՇՈՂ ՄՏԱԾԵԼԱԿԵՐՊՆ Է , ՀՈԳԵԿԵՐՏՎԱԾՔ է. որը համազգային , համընդհանուր հավատի դաշտում հրաշքներ է գործում :
Ամփոփելով կուզեմ մեջբերել անգլիական հին ազնավական տոհմի ժառանգ ՝ ՋՈՐՋ ԳՈՐԴՈՆ ՆՈԵԼ ԲԱՅՐՈՆ խոսքը ՝
– / «Անդունդից վեր բարձրանալու նպատակով ամեն օր ինձ տրամադրեցի հայոց լեզվի ուսումնասիրությանը:
Զգում էի, որ հոգիս կարիք ունի կապվելու մի շատ լուրջ ու փութաջան աշխատանքի:
Ահա թե ինչու ընտրեցի հայերենը, որն աշխարհի ամենաբարդ լեզուն է, որը և գերազանց միջոց է կամքս կոփելու»:
Իսկ հայերենի մասին գրած նրա տողերը, թերևս, չգերազանցված կմնան. « ԱՍՏՎԱԾՆԵՐԻ ՀԵՏ ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՎԵԼՈՒ ՄԻԱԿ ԼԵԶՈՒՆ ՀԱՅԵՐԵՆՆ Է »:
Աղբյուրը ՝ Ankakh.com /
բարձրաձայնելու արժանի է նաև մեր անմահ մեծ բանաստեղծ ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆԻ ԽՈՍՔԸ
– / .. Մեր լեզուն ծու՛խն է մեր տան, Մեր կշի՛ռն աշխարհի մեջ,
Նա աղն է մեր ինքնության, Էության խորհուրդը մեր:
Մեր լեզուն արյունն է մեր, Արյունից ավե՛լի թանկ, ..Մեր լեզուն մենք ենք որ կանք: Ի՞նչ ունենք էլ աշխարհում, Որ այսքան մե՛րը լինի:
բայց կարևոր է , որ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ ԵՏ ՉՄՆԱՆՔ
/ Առ քո թևերին, տար ինձ, ժամանակ, Ես ետ մնալուց շատ եմ վախենում …..
Տուր ինձ քո ոգին, որ ես շառաչե՛մ, Որ ես դադարեմ հանդարտ հոսելուց,
Ինձնից խոսելուց քեզնի՛ց չամաչեմ, Ինձնի՛ց չամաչեմ քեզնից խոսելուց: …
ԷԹՆԻԿ ԻՆՔՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՓՈԽԵԼ ՀՆԱՐԱՎՈՐ ՉԷ՛ ….
ԿՐՈՆՆ ու ԴԱՎԱՆԱՆՔԸ ԱԶԳՈՒԹՅՈՒՆ ՉԵՆ ՈՐՈՇՈՒՄ , ՆԱԽ ՀԱՅ և ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒ .
Ուրեմն Այսօր Հայությունը քաղաքական խնդիրներից զատ, ունի նաև մի կարևոր խնդիր՝ Այլախոս և այլակրոն Հայերին բերել Հայկականության Հոգևոր դաշտ…Կա՛ նպատակ, ուրեմն կմշակվի նպատակին հասնելու ռազմավարություն և մարտավարություն…Այս հավաքը համազգային մեր նպատակը կարող է հունի մեջ դնել, ես հավատում եմ….
Մարինե Վահրադյան
<Վասպուրականի Նոր Սերունդ> հկ –ի ղեկավար
<ՀԱՅԻ ՄԻՏՔ Համահայկական Մասնագիտական Հեռուստաակումբ> հկ –ի հիմնադիր , 9 սեպտեմբեր , 2016 թ. քաղաք ԵՐԵՎԱՆ
