Մովսէս Նաճարեան – Մովսէսն ու Մայիսը, Արամայիսն ու Րամսէսը – Լեզուաբանութի՞ւն ԹԷ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ
01 ՄԱՐՏ 2021 – Գիտական Յօդուածներ – Մովսէս Նաճարեան «Լեզուաբանութի՞ւն ԹԷ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ»
40.Մովսէսն ու Մայիսը, Արամայիսն ու Րամսէսը
Հայ. «Մովսէս», անգլ. «Moses», ֆր. «Մօյիզ», ռուս. «Մօյիսէյ», արաբ. «Մուսա», եբր. «Մօշէ»:
Աստուածաշնչի համաձայն՝ «Մովսէս» անունը նշանակում է «ջրից հանուած», որովհետեւ իբր նորածին մանկան գտել են մի զամբիւղի մէջ Նեղոսի ջրերի վրայ ծփալիս, եւ դրա համար էլ անուանել են «Մովսէս»:
Մինչդեռ այդ անունը նշանակում է «ջրածին»՝ ինչպիսք էին Սանասարն ու Բաղդասարը:
Թէ «Մովսէս» անուան մէջ ջուրը որտե՞ղ է թաքնուած:
Անուան վերոյիշեալ տարբերակներում ամենից հարազատ ձեւը պահպանել է ռուսերէնը՝ ուր գրւում է «Մօյիսէյ», բայց հնչում է «Մայիսէյ»:
Ռուսերէնում բառի «մայ» արմատը ուղղակիօրէն «ջուր» չի հասկացւում՝ սակայն «մօյ»-ը նշանակում է «լուացի՛ր», որից էլ «մօյկա»-ն՝ լուացարանը (առանց ջրի ինչպէ՞ս լուացուել, կամ ի՞նչ լուացարան), եւայլն:
Իսկ թէ ինչո՞ւ ռուսերէնում բառը գրւում է «օյ»-ով բայց հնչում է «այ»: Այս հարցի պատասխանը կարող էք գտնել Յօդուած «10»-ում, «այ» երկբարբառի բացատրութեան մէջ:
Պէտք է ասել նաեւ, որ «մօյ»-ը իր բուն «մայ» արմատով պահպանել են ասորիները «մայա» ձեւով եւ «ջուր» իմաստով, իսկ արաբներն իրենց խօսակցական լեզւում ջրին ասում են «մայ», բայց գրական լեզւով՝ «մյէհ»:
Առայժմ ձեռնպահ ենք մնում «մայ»-ը կամ «մայա»-ն Ամերիկեան «Մայա»-ների անուան հետ կապելուց:
«Մայ» բառարմատը առանձինն վերցրած՝ հայերէնում չի հանդիպում, սակայն պահպանուել է Արամայիս անուան մէջ, «Մայիս» անձնանուան եւ ամսանուան մէջ (անձրեւների ամիսը), ինչպէս եւ «մայր» բառում, որը գրաբարեան հայերէնում «ի մօրին» հոլովական ձեւով հասկացւում է նաեւ «գետ» կամ «լիճ»:
Ռուսերէնում «մօրէ»-ն ձեռք է բերել «ծով» իմաստը, ֆրանսերէնը պահպանել է հայերէնի բարբառային «մէր»-ը՝ թէ՛ «մայր» եւ թէ՛ «ծով» իմաստներով:
Իսկ գրական արաբերէնի «մյէհ»(ﻩﺎﻴﻣ) – «ջուր»-ը՝ թաքնուած է հայոց «մեհեան» բառում, «ջրի ակունք» իմաստով, եւ հին հայոց «Մեհեկան» ամսանուան մէջ, որը համապատասխանում է հենց «ջրհոս»-ի ամսուանն ու կենդանակերպին:
Հին եգիպտերէնում «մեհիտ» բառը նշանակել է «ձուկ» (ըստ մեզ՝ «ջրայիններ», «մեհ-ջրի տուածները), իսկ «մեհյիյ» կամ «մեհուիու»՝ «Մեծ ջրհեղեղ, որն ամբողջովին կործանել է մարդկութեանը»:
Հետեւութիւն.-
«Մովսէս» անունը իրապէս աղաւաղուած ձեւն է հայկական Մայիս անձնանուան, եւ առնչութիւն ունի մեր նահապետ Արամայիսի հետ:
«Արամայիս»-ը նշանակում է՝
1.«Տիեզերային ջրի սերմ»՝ նոյնանալով Սասնայ Ծուռ ջրածինների հետ:
2.«Տիեզերքի բեւեռային ջրի սերմ»՝ որպէս «Տիեզերքի բեւեռի որդի»…:
Տեսակէտ.-
Նոյն հիմքից պէտք է լինի եգիպտական «Րամսէս»-ը, որը եթէ տառադարձենք հայերէնի՝ ապա կ՛ունենանք «Արա-մսէս» > Արա-մօսէս» կամ՝ «Արա-մայիսէս»:
3.«Մայ»-ը կամ «մօյ»-ը ո՛չ թէ սովորական երկրային ջուր է՝ այլ «մայր ջուր» է, տիեզերական ովկիանոսի հոսող ջուրն է՝ «Ծիր կաթին»-ը:
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
414 – Խորենացի, նոյն, էջ 109՝ «…խառնի ի մօրն մեծ», 137, 315՝ «…Առ ծովուն Գեղամայ, զոր Մօրսն կոչեն…»:
415 – Տես՝ Յօդուած «5»-ը, էջ 184:
416 -Տես՝ Ռոբըրտ Տեմպլ, «Սիրիուսի առեղծուածը», էջ 375:
– Մովսէս Նաճարեան «Լեզուաբանութի՞ւն ԹԷ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ»
