ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – 20 Փետրուար 1988. Արցախը Հայաստանին Միացնելու ԼՂԻՄի Պատմական Դիմումը եւ Արցախեան Ազատագրական Շարժումին Երեւանեան Առաջին Մեծ Ցոյցը

ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – 20 Փետրուար 1988. Արցախը Հայաստանին Միացնելու ԼՂԻՄի Պատմական Դիմումը եւ Արցախեան Ազատագրական Շարժումին Երեւանեան Առաջին Մեծ Ցոյցը

20 Փետրուար 2019

ՆԱԶԱՐԷԹ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ – Յօդուածներ, – ՆԱԽՈՐԴԸ:

Փետ­րո­ւար 20ի այս օ­րը ի­րա­ւա՛մբ եւ ըստ ա­մե­նայ­նի՛ կը խորհր­դանշէ վե­րած­նուն­դի պատ­մա­կան դար­ձա­կէ­տը հայ ժո­ղո­վուր­դի ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թեան։ Ինչ­պէս որ ար­ցա­խեան «Ա­պա­ռաժ» թեր­թը տա­րի մը ա­ռաջ այ­սօ­րո­ւան թո­ւա­կիր իր կայ­քէ­ջով կը յի­շեց­նէր՝ «1988ի ­Փետ­րո­ւա­րի 20ին ­Ղա­րա­բա­ղեան ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան շար­ժու­մը Ար­ցա­խից հա­սաւ Ե­րե­ւան. ­Թա­տե­րա­կան հրա­պա­րա­կում հա­զա­րա­ւոր մարդ­կանց մաս­նակ­ցու­թեամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ ա­ռա­ջին հան­րա­հա­ւա­քը: Այն դար­ձաւ Ար­ցա­խեան ­Շարժ­ման հա­ւաք­նե­րի վայ­րը՝ հե­տա­գա­յում ա­նո­ւա­նա­փո­խո­ւե­լով Ա­զա­տու­թեան հրա­պա­րա­կի։

«Հ­րա­պա­րակն ան­կախ ­Հա­յաս­տա­նի հե­տա­գայ տաս­նա­մեակ­նե­րին եր­բեք այդ­քան մար­դա­շատ չի ե­ղել։ «Ար­ցա­խը ­Հա­յաս­տա­նի ան­բա­ժա­նե­լի մասն է», «­Կեց­ցէ՛ այն ­Հա­յաս­տա­նը, ո­րը վաղն է գա­լու».- հան­րա­հա­ւաք­նե­րի ըն­թաց­քում հնչող ե­լոյթ­ներն ու մաս­նա­կից­նե­րի պար­զած պաս­տառ­նե­րի գրու­թիւն­նե­րը հե­տա­գա­յում դար­ձան շարժ­ման պատ­մու­թիւ­նը խտաց­նող խօս­քեր սե­րունդ­նե­րի հա­մար: «­Ցոյ­ցե­րի ա­ւան­դա­կան վայր դար­ձաւ նաեւ ­Մա­տե­նա­դա­րա­նին յա­րող տա­րած­քը։

«1988ի ­Փետ­րո­ւա­րի 20ին ԼՂԻՄի ­Ժո­ղովր­դա­կան ­Պատ­գա­մա­ւոր­նե­րի ­Խորհր­դի ար­տա­հերթ նստաշր­ջա­նը ո­րո­շում կա­յաց­րեց՝ դի­մե­լով Ադր­բե­ջա­նի ­Գե­րա­գոյն ­Խորհր­դին, նրա կազ­մից դուրս գա­լու մա­սին, եւ ­Հա­յաս­տա­նի ­Գե­րա­գոյն ­Խորհր­դին՝ իր կազ­մում ընդգր­կե­լու վե­րա­բե­րեալ, իսկ ԽՍՀՄին՝ այդ խնդրան­քը բա­ւա­րա­րե­լու կո­չով, հիմ­նո­ւած՝ ԽՍՀՄ նման տի­պի վի­ճա­յա­րոյց հար­ցե­րի լուծ­ման հա­մար նա­խա­տե­սո­ւած բո­լոր ի­րա­ւա­կան նոր­մե­րի ու նա­խա­դէ­պե­րի վրայ: «­Սա­կայն ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան կա­մար­տա­յայտ­ման ու ա­մէն ինչ քա­ղա­քա­կիրթ ճա­նա­պար­հով տա­նե­լու իւ­րա­քան­չիւր քայ­լին յա­ջոր­դեց հայ բնակ­չու­թեան դէմ ուղ­ղո­ւած բռնու­թեան ա­լի­քը, հայ ժո­ղովր­դի ի­րա­ւունք­նե­րի հա­մա­տա­րած ոտ­նա­հա­րու­մը, ժո­ղովր­դագ­րա­կան էքս­պան­սիան (ծա­ւա­լո­ղա­կա­նու­թիւ­նը), տնտե­սա­կան շրջա­փա­կու­մը եւ այլն:

Սկ­սո­ւե­ցին Լ.Ղ.Ի.Մ.ից հա­րիւ­րա­ւոր կի­լո­մետ­րե­րի հե­ռա­ւո­րու­թեան վրայ գտնո­ւող Ադր­բե­ջա­նի քա­ղաք­նե­րի՝ ­Սում­գա­յի­թի, ­Բա­քո­ւի, ­Կի­րո­վո­բա­դի, ­Շամ­խո­րի հայ բնակ­չու­թեան ջար­դերն ու զան­գո­ւա­ծա­յին սպա­նու­թիւն­նե­րը, ար­դիւն­քում՝ հա­րիւ­րա­ւոր մար­դիկ զո­հո­ւե­ցին ու վի­րա­ւո­րո­ւե­ցին: Ադր­բե­ջա­նի քա­ղա­քա­նե­րի եւ գիւ­ղե­րի մօտ 450 հա­զար հայ բնա­կիչ փախս­տա­կան­ներ դար­ձան»:

Այդ­պէ՛ս, ­Փետ­րո­ւա­րի այս օ­րե­րուն, Ս­տե­փա­նա­կեր­տէն մին­չեւ հա­յաշ­խար­հի հե­ռա­ւոր ա­փե­րը, մեր ժո­ղո­վուր­դը դար­ձեալ կը տօ­նէ տա­րե­դար­ձը Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մի հե­րո­սա­կան շղթա­յա­զեր­ծու­մին։ Կը տօ­նէ՝ — թէ՛ Ար­ցա­խի հա­յու­թեան ի­րա­ւունք­նե­րը, թէ՛ նոյ­նինքն Ար­ցա­խի հա­յա­պատ­կան ինք­նիշ­խա­նու­թիւնն ու գե­րիշ­խա­նու­թիւ­նը սե­փա­կան ու­ժե­րով վե­րա­կանգ­նած Ազ­գի ինք­նավս­տա­հու­թեամբ, — թէ՛ ի­րեն պար­տադ­րո­ւած ան­հա­ւա­սար ու­ժե­րով պա­տե­րազ­մէն յաղ­թա­կան դուրս ե­կած հե­րո­սա­տիպ ­Ժո­ղո­վուր­դի հպար­տու­թեամբ, — թէ՛ հա­զա­րա­ւոր նո­ւի­րեալ­նե­րու գե­րա­գոյն անձ­նա­զո­հու­թեամբ յա­ռաջ մղո­ւած Ար­ցա­խեան պա­հան­ջա­տի­րա­կան ­Շար­ժու­մը շա­րու­նա­կե­լու, Ար­ցա­խի ան­կա­խա­ցու­մը ­Հա­յաս­տա­նի հետ միաց­ման ճամ­բով ամ­բող­ջա­կան ա­զա­տագ­րու­թեամբ պսա­կե­լու ­Պե­տա­կա­նա­տէր Ազ­գի հաս­տա­տա­կա­մու­թեամբ։ Պատ­մու­թիւ­նը ար­ձա­նագ­րեց, որ 1988 թո­ւա­կա­նի ­Փետ­րո­ւար 20ին, այդ ժա­մա­նակ ­Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Ինք­նա­վար ­Մարզ կար­գա­վի­ճա­կով ­Խորհր­դա­յին ­Միու­թեան մաս կազ­մող, բայց ստա­լի­նեան հրա­հան­գով ատր­պէյ­ճա­նա­կան ուղ­ղա­կի հա­կակշ­ռի տակ դրո­ւած հա­յոց հայ­րե­նի Ար­ցա­խը ծա­ռա­ցաւ ի­րեն պար­տադ­րո­ւած ստոյգ կոր­ծան­ման վտան­գին դէմ։

Պատ­մա­կերտ այդ օ­րը, «ար­տա­յայ­տե­լով ժո­ղովր­դին կամ­քը` ԼՂԻՄ ­Մարզ­խորհր­դի 20րդ գու­մար­ման ար­տա­հերթ նստաշր­ջա­նը ըն­դու­նեց պատ­մա­կան ո­րո­շում, ո­րով ազ­դա­րա­րո­ւե­ցաւ իր ճա­կա­տա­գի­րը տնօ­րի­նե­լու ար­ցա­խա­հա­յու­թեան վճռա­կա­մու­թիւ­նը»:

Պատ­մա­կան այդ ո­րո­շու­մին հե­տե­ւե­ցան օր­հա­սա­կան պայ­քա­րի ա­րիւ­նա­լի տա­րի­ներ, ո­րոնք յատ­կան­շո­ւե­ցան մէկ կող­մէ ա­զե­րի փան-թուր­քա­կան­նե­րու գոր­ծադ­րած հա­յաս­պա­նա­կան ո­ճիր­նե­րով եւ Ար­ցա­խի հա­յա­թափ­ման գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րով, իսկ միւս կող­մէ հա­մաթր­քա­կան այդ մո­լեգ­նու­թեան ֆե­տա­յա­բար դի­մադ­րող, թշնա­մին պար­տու­թեան մատ­նող եւ հայ ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան կռո­ւի շղթա­յա­զերծ­ման յաղ­թա­կան խո­յան­քի հե­րո­սա­պա­տու­մով։

Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մին շղթա­յա­զեր­ծու­մը իր յաղ­թա­կան պսա­կու­մին ար­ժա­նա­ցաւ 1991 թո­ւա­կա­նի ­Դեկ­տեմ­բեր 10ի հան­րա­քո­ւէով, երբ «Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը ամ­րագ­րեց ինք­նո­րոշ­ման իր ճա­նա­չո­ւած ի­րա­ւուն­քը` հաս­տա­տե­լով ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը` որ­պէս ա­զատ, ան­կախ, ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան պե­տու­թիւն»:

Փետ­րո­ւար 1988ի օրհ­նա­բեր այդ օ­րե­րէն աս­դին 31 տա­րի­ներ թա­ւա­լած են եւ, Ար­ցա­խի հետ, ողջ ­Հա­յաս­տանն ու հա­յու­թիւ­նը ազ­գա­յին վե­րա­կանգ­նու­մի ու ինք­նա­հաս­տատ­ման Ու­ղին հար­թած են։ ­Վե­րան­կա­խա­ցած է ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը։ Հռ­չա­կո­ւած ու կա­յա­ցած է ա­զատ ու ան­կախ ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը։

Ար­ցա­խի հա­յու­թեան ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րի նո­րա­գոյն փու­լին շնոր­հիւ, ի­րո­ղա­պէս նո­ւա­ճուած է հայ­կա­կան Ար­ցա­խի ա­զատ ու ան­կախ ապ­րե­լու ի­րա­ւուն­քը։ Հաս­տա­տագ­րո­ւած ու ար­մա­տա­ւո­րո­ւած է Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թիւ­նը եւ ա­պա­հո­վո­ւած է Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան հետ ա­նոր ցա­մա­քա­յին ա­նար­գել եր­թե­ւե­կի՝ ի­րո­ղա­կա՛ն միաց­ման կա­պը։

Թէեւ ա­զա­տագ­րեալ տա­րածք­նե­րու մեծ մա­սը տա­կա­ւին սուր կա­րի­քը ու­նի վե­րա­նո­րոգ­ման, վե­րաբ­նա­կեց­ման ու զար­գաց­ման, այ­սու­հան­դերձ՝ Ար­ցա­խը հաս­տա­տուն քայ­լե­րով կ’ա­ռա­ջա­նայ պե­տա­կան շի­նա­րա­րու­թեան՝ տնտե­սա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան ընդ­հա­նուր վե­րա­կանգն­ման ուղ­ղու­թեամբ։ Ցե­ղաս­պա­նա­կան «մաք­րազտ­ման», տե­ղա­հա­նու­թեան, ա­ւեր­ման ու ա­ւար­ման ծան­րա­գոյն հա­րո­ւած­ներ եւ վտանգ­ներ դի­մագ­րա­ւե­լու, պա­տե­րազ­մի դաշ­տին վրայ յաղ­թա­նա­կե­լու եւ մո­լեգ­նած ո­սո­խին զի­նա­դա­դար պար­տադ­րե­լու ա­ւե­լի քան ե­րեք տաս­նա­մեակ ապ­րե­ցաւ ապս­տամբ՝ այ­լեւ հե­րո­սա­կան Ար­ցա­խը։ ­Մեծ զրկանք­նե­րու եւ գե­րա­գոյն զո­հա­բե­րու­թեան գնով Ար­ցա­խի հա­յու­թիւ­նը Ու­ղի հար­թեց, եւ ոչ միայն ար­ցախ­ցիին հա­մար։

Որ­քան պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը, նոյն­քան զի­նա­դա­դա­րի եւ խա­ղա­ղու­թեան տա­րի­նե­րը դժուար ե­ղան։ Ար­տա­քին ու թշնա­մա­կան ճնշում­նե­րը հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն փոր­ձե­ցին, յա­նուն Ար­ցա­խեան ­Հար­ցի բա­նակ­ցա­յին կար­գա­ւոր­ման, Ար­ցա­խա­հա­յու­թեան պար­տադ­րել, որ ա­րեան գնով ա­զա­տագ­րո­ւած Ար­ցա­խը վերստին են­թար­կո­ւի Ատր­պէյ­ճա­նի տի­րա­կա­լու­թեան։

31 տա­րի ա­ռաջ, ­Փետ­րո­ւա­րի 13էն սկսեալ, ժո­ղովր­դա­յին հա­ւաք­նե­րով ու եր­թե­րով՝ ­Մայր Հա­յաս­տա­նին միա­նա­լու պա­հան­ջով ոտ­քի ե­լաւ Ար­ցա­խի հա­յու­թիւ­նը։ Իսկ այ­սօր, Ս­տե­փա­նա­կեր­տէն թափ ա­ռած ­Միաց­ման ­Շար­ժու­մէն 31 տա­րի ետք, ա­զատ ու ան­կախ Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան տա­րած­քին ար­դէն կազ­մա­ւո­րո­ւած է եւ ազ­գա­յին-հա­ւա­քա­կան մեր յաղ­թար­շա­ւը յա­ռաջ կը մղէ ա­զա­տա­մար­տիկ­նե­րու պե­տա­կա­նա­կերտ նոր ­Սե­րունդ, որ չու­նի իր նա­խորդ­նե­րուն ատր­պէյ­ճա­նա­կան լու­ծի տակ ապ­րուած դառն ու դա­ժան ժա­մա­նակ­նե­րու յի­շո­ղու­թիւ­նը։

Ա­ւե­լի՛ն. ա­զատ ու ան­կախ Ար­ցա­խի ծնունդ եւ պա­հա­պան այդ ­Սե­րուն­դը ամ­բող­ջա­պէ՛ս ու­նի խոր գի­տակ­ցու­թիւ­նը իր ժա­ռան­գած մե­ծա­գոյն հարստու­թեան, որ սե­փա­կան ազ­գին ու հայ­րե­նի­քին՝ հայ ժո­ղո­վուր­դին ու ­Հա­յաս­տան Աշ­խար­հին ան­բա­ժան մա­սը կազ­մե­լու, ի­րա­ւա­տէր հա­յու­թեան ա­զատ եւ ան­կախ ապ­րե­լու ի­րա­ւուն­քին ամ­րագ­րումն է։ ­Մա­նա­ւանդ որ այդ ժա­ռան­գու­թեան նո­ւա­ճու­մին հա­մար, ծան­րա­գոյն գին վճա­րո­ւած է սե­փա­կան ըն­տա­նի­քէն հա­րա­զա­տի կո­րուս­տով, որ­բա­ցու­մով եւ հաշ­ման­դա­մու­թեամբ…

Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մին 30ա­մեայ ա­ւան­դին ընդ­հա­նուր ար­ժե­ւոր­ման նո­ւի­րո­ւած ո­րե­ւէ անդ­րա­դարձ ան­պայ­ման իր հետ կը բա­նայ, նաեւ ու մա­նա­ւա՛նդ, հայ քա­ղա­քա­կան մտքի ջրբա­ժա­նը հան­դի­սա­ցող հայ ազ­գա­յին պա­հան­ջա­տի­րու­թեան ու ­Հայ ­Դա­տի մեր ժա­մա­նակ­նե­րու ռազ­մա­վա­րու­թեան կի­զա­կէ­տին՝ Ար­ցա­խեան ա­րե­ւե­լու­մին նո­րո­վի ար­ժե­ւոր­ման մե­ծա­դիր հար­ցը։

Նախ յա­նուն պատ­մա­կան ճշմար­տու­թեան պէտք է ընդգ­ծել, որ Ար­ցա­խը ­Հա­յաս­տա­նին վե­րա­միաց­նե­լու գլխա­ւոր պա­հան­ջին ու ա­ռա­ջադ­րան­քին շուրջ միաս­նա­կան դիր­քո­րո­շում ու­նե­նա­լով հան­դերձ՝ հայ քա­ղա­քա­կան միտ­քը, շարժ­ման ա­ռա­ջին իսկ պոռթ­կու­մի օ­րե­րէն, տա­րա­կար­ծիք ե­ղաւ պայ­քա­րի յար­մա­րա­գոյն ռազ­մա­վա­րու­թիւ­նը որ­դեգ­րե­լու հար­ցին շուրջ։

Սկզբ­նա­պէս զի­նեալ ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան դի­մե­լու եւ ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քար շղթա­յա­զեր­ծե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թեան շուրջ թեր ու դէմ տե­սա­կէտ­նե­րու եւ տա­րա­կար­ծու­թիւն­նե­րու ար­ծար­ծու­մով ծա­ւա­լե­ցաւ բա­նա­վէ­ճը։ Իսկ ժա­մա­նա­կի թա­ւա­լու­մին եւ հայ­կա­կան-ատր­պէյ­ճա­նա­կան հա­կա­մար­տու­թեան շի­կաց­ման ու բար­դաց­ման հետ՝ ջրբա­ժան ա­ռա­ջա­ցաւ մէկ կող­մէ այս­պէս կո­չո­ւած մե­ծա­պե­տա­կան ճնշում­նե­րուն հետ քայլ պա­հե­լու «ի­րա­տե­սու­թեան», իսկ միւս կող­մէ՝ ա­զա­տագ­րո­ւած հայ­րե­նա­կա­նը ա­մէն գնով պահ­պա­նե­լու «ծայ­րա­յե­ղա­կան» ո­րա­կո­ւած, բայց էա­պէ՛ս յե­ղա­փո­խա­կան ա­րե­ւե­լու­մին մի­ջեւ։

Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մի շրջա­դար­ձա­յին բո­լոր փու­լե­րուն կրնկա­կոխ հե­տե­ւե­ցաւ հայ քա­ղա­քա­կան մտքի ներ­քին այս բե­ւե­ռա­ցու­մը, ի վեր­ջոյ 1997ին յան­գե­լու հա­մար Հ.Հ. անդ­րա­նիկ նա­խա­գահ ­Լե­ւոն ­Տէր-­Պետ­րո­սեա­նի «­Պա­տե­րա՞զմ, թէ՞ խա­ղա­ղու­թիւն» ձե­ւա­կեր­պու­մով յայտ­նի երկ­փեղ­կու­մին։ ­Թէեւ օ­րին ան­փա­ռու­նակ պար­տու­թեան մատ­նո­ւե­ցաւ հա­մա­կեր­պու­մի եւ ձեռն­թա­փու­թեան ու­ղի ա­ռա­ջադ­րող այդ մո­լո­րան­քը՝ խա­ղաղ իշ­խա­նա­փո­խու­թեան ճա­նա­պար­հով, բայց Ար­ցա­խեան ­Հար­ցի կար­գա­ւոր­ման յար­մա­րա­գոյն ու­ղին ճշդո­րո­շե­լու եւ որ­դեգ­րե­լու ռազ­մա­վա­րա­կան մեծ խնդի­րը կազ­մեց ու մնաց կի­զա­կէ­տը հայ քա­ղա­քա­կան մտքի Ար­ցա­խեան ­Պա­հան­ջա­տի­րու­թեան ե­րես­նա­մեայ եր­թին։ Ա­ւե­լի՛ն. Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մի 31ա­մեայ ո­գո­րում­նե­րուն ճամ­բով հայ քա­ղա­քա­կան միտ­քը բիւ­րե­ղա­ցուց եւ ար­մա­տա­ւո­րեց հայ­րե­նի հո­ղի նոյ­նիսկ մէկ թի­զին պաշտ­պա­նու­թիւ­նը ա­մէն բա­նէ վեր դա­ւա­նե­լու ռազ­մա­վա­րա­կան ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւ­նը։

Եւ որ­քան ժա­մա­նա­կը թա­ւա­լե­ցաւ ու ատր­պէյ­ճա­նա­կան սպառ­նա­լիք­նե­րը յան­գե­ցան ա­մէ­նօ­րեայ ոտնձ­գու­թեանց վտան­գին, այն­քան հայ քա­ղա­քա­կան միտ­քը իր բո­լոր թե­ւե­րով ու հա­տո­ւած­նե­րով միա­հա­մուռ տէր կանգ­նե­ցաւ Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թեան ա­րե­ւե­լու­մին։

Յատ­կա­պէս 2016ի Ապ­րի­լին ատր­պէյ­ճա­նա­կան յան­կար­ծա­կի՝ ա­նակն­կալ հա­րո­ւա­ծող ա­նարգ գրո­հէն, ան­զէն ու խա­ղաղ հայ մար­դոց խող­խո­ղու­մէն եւ ար­ցա­խեան հո­ղի – ­նոյ­նիսկ մէկ բուռ հո­ղի — բռնագ­րա­ւու­մէն ետք, հայ ժո­ղո­վուր­դը ի ­Հա­յաս­տան թէ սփիւռս աշ­խար­հի մէկ մար­դու պէս ոտ­քի կանգ­նե­ցաւ յա­նուն Ար­ցա­խի ե՛ւ ժո­ղո­վուր­դին, ե՛ւ սրբա­ցո­ւած հո­ղին պաշտ­պա­նու­թեան բո­լոր կռո­ւան­նե­րուն ա­մէն գնով ամ­րապն­դու­մին։

Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մին կա­րե­ւո­րա­գոյն պար­գե­ւը ա՛յս յաղ­թա­նակն է ան­կաս­կած, որ ի­րա­ւա­տէր հա­յու­թիւ­նը տա­րաւ իր ներ­սի­դին ծո­ւա­րած հա­մա­կեր­պու­մի ու պար­տո­ւո­ղա­կան «ի­րա­տե­սու­թեան» դէմ։ Ժա­մա­նա­կը, փաս­տօ­րէն, հիմ­նո­վին սրբագ­րեց ութ­սու­նա­կան­նե­րու վեր­ջե­րէն ե­կած խար­խա­փու­մի ա­մէն կար­գի տա­րա­զում­ներն ու բե­ւե­ռաց­ման եզ­րե­րը։

Բիւ­րե­ղա­ցաւ հայ քա­ղա­քա­կան մտքի պա­հան­ջա­տի­րա­կան կողմ­նո­րո­շու­մը, ո­րուն հետ նաեւ պե­տա­կան այն մտա­ծո­ղու­թիւ­նը, թէ Ար­ցա­խեան ­Հար­ցի բա­նակ­ցա­յին եւ ար­դար կար­գա­ւոր­ման ու­ղին կ’անց­նի ի­րա­պէ՛ս փոխ-զի­ջում­նե­րու եւ ոչ թէ միայն հայ­կա­կան կող­մի զի­ջում­նե­րու կա­ծան­նե­րէն։ Ա­զա­տագ­րեալ Ար­ցա­խին ազ­գո­վին եւ պե­տա­կա­նօ­րէն տէր կանգ­նե­լու, դէ­պի ­Հայ ­Դա­տի պայ­քա­րին ամ­բող­ջա­կան յաղ­թա­նա­կը յա­ռա­ջա­նա­լու ռազ­մա­վա­րա­կան այս ա­րե­ւե­լու­մին հու­նա­ւո­րումն ու ար­մա­տա­ւո­րու­մը կը յու­շէ Ար­ցա­խեան ­Շար­ժու­մին հե­րո­սա­կան շղթա­յա­զերծ­ման 31րդ ­տա­րե­դար­ձը։

asbarez.am/20-Փետրուար-1988-Արցախը-Հայաստանին-Միացնել/