Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 39 – Մովսէս Նաճարեան
19 ՅՈՒԼԻՍ 2022 – Գիտական Յօդուածներ – ՄՇԱԿՈՅԹԱՅԻՆ – Մովսէս Նաճարեան – ՆԱԽՈՐԴ ՅՕԴՈՒԱԾԸ:
Մեր զարմանալի բառերը – Յօդուածաշար, շարունակութիւն 39
Հայ, Հայք, Հայաստան, Արմէն, Արմէնիայ, թիւրք։
Վերջին տարիներին հայագիտութեան ասպարէզում յայտնուել են անուն-ազգանունով “հայ” խառնակիչներ, այն էլ տասնեակ “հայրենասիրական” կազմակերպութիւնների շրջանակներում, որոնք արդէն իսկ բզկտուած մեր ազգը փորձում են բաժանել “հայ” եւ “արմէն” տեսակների, հակադրելով դրանք, եւ սրա դէմ չի հնչում որեւէ լուրջ պատասխան։
Ո՞ւր էք հայ պատմաբաններ եւ լեզուաբաններ։ Ինչի՞ համար էք մասնագիտութիւն ձեռք բերել, ո՞ւմ հաշուին, եւ ո՞ր օրուան համար։ Վրդովմունքս անսահման է։
“Հայ” անունը մեր ազգը կրում է իր կազմաւորման առաջին օրից, այսինքն Հայկ նահապետի յաղթանակից ի վեր, որը ըստ Սումէրական արքայացանկի տուեալներին, տեղի է ունեցել մեզանից շուրջ 11,214 տարի առաջ։
Վերջապէս մոռացէ՛ք վաստակաշատ հայր Ղեւոնդ Ալիշանի հաշուարկը, ինչը ընդամենը ենթադրութիւն է։
Եթէ անգլերէն գիտէք, “հայ” հնչող “high” բառը նշանակում է “բարձր”, եւ սա դրուած է մեր ազգի անուան եւ էութեան հիմքում։ Պիտի ասէք, ի՞նչ կապ ունի անգլերէն բառը հայերէնի հետ։ Յիշեցնեմ, որ հայերէնը աշխարհի բոլոր լեզուների հիմնաքարն է։
Հիմա թող անգլիացին բացատրի ինձ եթէ կարող է, թէ “high” բառը ինչո՞ւ “բարձր” է նշանակում իր լեզւում։
Իսկ ես կարող եմ “Հայ” բառը բացատրել հիմնաւորելով։
Նախ իմանանք, թէ “այ”-ը ինչ է։
“Այ”-ը հայերէնում oգտագործւում է իբրեւ թէ “բացականչութիւն”, “Այ տղայ”, “Այ մարդ” եւայլն, բայց ունի խորքային բովանդակութիւն, որը ի պահ է դրուած իր տառերի իմաստներում: Տառացիoրէն նշանակում է “Աստուծոյ/Աստուածային լուսապսակ”, այլաբանաբար “Աստուածային լուսապսակը կրող անձ”, այսինքն “սուրբ”, որից էլ “Աստուծոյ որդի” իմաստը: Քանզի Հայոց այբուբէնում “Յ” տառը ինքնին “Ահուր/Աուրա”-ի խորհրդանշանն է։
“Այ»=անգլ․I=ես, առաջին դէմք, յատկապէս տղամարդ։
«Այ»-ը հայերէնի բարբառներում ոչ պատահաբար վերածւում է «Է»-ի, ինչպէս «այծ>էծ», “այգ>էգ”, երբ «այ»-ին փոխարինելու եկած «Է»-ն արական բնոյթի էութիւնն է, ինչպէս հայերէնի «այ»-ն ու անգլերէնի “I”-ը, որը նախ երկնային Աստծուն է ներկայացնում, ապա եւ տղամարդուն, երկրի վրայ Աստծուն փոխարինողին ընտանիքում (տղամարդը տան գլուխն է)։
Իսկ տղամարդը ֆիզիկապէս էլ կնոջ վերեւում է լինում, բնութեան օրէնքն է․․․․ եւ սա դեռեւս մինչեւ “Այ”-ի “Հայ” (high) դառնալը։
“Այ”-ին աւելացնելով “հ” տառը, ունենում ենք “Հայ”։
“Հ”-ն “հուր” է եւ “հոգի” է։
“Հոգին” ինչ որ տեղ բոլորիդ հասկանալի է, բայց դա դժբախտաբար ձեր ընկալած անմահը չէ։ Իսկ “հուր”-ը առաւել եւս ձեր իմացած “կրակ”-ը չէ, ոչ էլ Պրոմեթեւսի իբրեւ թէ մարդկութեան տուած “կրակ”-ը լինի։ Նա լրիւ ուրիշ բան է տուել։
Ոնց որ Սայեադ Նովան է ասել, “իմ գիրն ուրիշ գրէն է”։
Այսպիսին է մեր տխուր իրականութիւնը։
Կարճ ասած, “Հայ” նշանակում է “հոգեւոր” յատկանիշեր ունեցող “Աստուծոյ որդի”։
Քանզի վերջին հաշուով, արարուած բոլոր մարդիկ էլ “Աստուծոյ որդիներն” են, որոնց մեծամասնութիւնը նիւթապաշտ են դարձել, Աստծուց հեռացել, իսկ շատ քչերն էլ ունեն հոգեւոր յատկանիշեր, հոգեւոր գործառոյթներ։
Այսպիսով իմացանք, որ “Հայ”-ը պարզապէս մարդկային մի “տեսակ” չէ որպէս “ազգ”, այլ սկզբունքօրէն մարդկութեան մէջ Աստուածային բարձր, հոգեւոր որակները կրող եւ տարածող Ազգն է։ Սա պարտաւորեցնող հանգամանք է։
Հայ իրականութեան մէջ, “Հայ” են կոչուել մեր ազգի հոգեւոր դասակարգի ներկայացուցիչները, այլապէս քրմերը, գիտութեան ռահվիրաները, բարձր դասի ուսուցիչները։
Պատահական չէ, որ օտարները “Հայք”-ը կոչել են “աստուածների երկիր”։
“Հայք”-ը սկզբնական շրջանում բաղադրուած է եղել Մեծ Հայքից, Բարձր Հայքից, Փոքր Հայքից ապա եւ Կիլիկեան Հայքից։
Թէ ի՞նչ ենք հասկանում “Հայաստան” եզրոյթով։
Սա կը ներկայացնենք յաջորդիւ։
